2021 sonunda çok daha popüler olmaya başladı ve Polygon’un zkEVM’i yeni rakipler doğurdu. Heyecan verici bir alan ve birçok sorunu çözen blockchain teknolojisini daha mükemmel hale getiriyor. Elbette bu alanda varlık gösteren kripto paralar var ve önümüzdeki boğa sezonunda muhtemelen daha fazlasını göreceğiz. Bugünlerde yapay zeka popüler olduğu için erken dönemde bu alana giren altcoinlerin devasa kazanç elde ettiğini gördük. Peki gelecekte ZK çözümleri popüler hale gelirse? MINA bu alandaki en iyi projelerden biri ve en merak edilen 8 soruya cevap veriyor.
Zero Knowledge (Sıfır Bilgi İspatı) Nedir?
Sıfır bilgi ispatı veya ZKP’ler ya da Zero Knowledge bir bilginin ifşa edilmeden doğrulanmasını sağlar. Onu daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki 8 soru ve cevabı en iyi yollardan biri olabilir.
Zero Knowledge’in Farkı Ne?
Daha doğrusu sürdürülebilirlik için herhangi bir faydası var mı? Bunu destekler kapsamlı bir araştırma olmasa da blockchain üzerinde yerel olarak özyinelemeli sıfır bilgi ispatı (ZKP) kullanmak, hem normal Proof-of-Stake (PoS) hem de Proof-of-Work (PoW) mutabakat mekanizmalarından daha sürdürülebilirdir.
Örneğin, Mina yerel olarak özyinelemeli ZKP’ler kullanır, böylece yaklaşık 11KB boyutunda kalır. Eski blockchainleri, düğüm operatörlerinin bir düğümü çalıştırmak için yüzlerce Gigabaytlık veriyi doğrulamak için enerji tüketen makineler kullanmasını gerektirirken, Mina’nın küçük ve sabit boyutu, kullanıcıların çok daha az enerji harcayan herhangi bir normal bilgisayardan bir düğüm çalıştırmasına olanak tanır. Bunu PoS sistemleri ile birleştirdiğinizde, inanılmaz derecede çevre dostu bir blockchain elde edersiniz.
Özyinelemeli ZKP ve Sınırsız Birleştirilebilirlik Nedir?
ZK ile ilgili olarak özyineleme, bir döngü kavramı gibidir. Bir şeyi başka bir kanıt hakkında, başka bir kanıt hakkında (veya aynı kanıt hakkında) kanıtladığınızda ve bu böyle devam ettiğinde. Yani sınırsız birleştirilebilirlik, zkApp’in bir bölümü hakkında bir kanıt oluşturabileceğiniz ve bu kanıtı zkApp’in başka bir bölümünde başka bir şey yapmak için kullanabileceğiniz anlamına gelir. Örneğin, belirli özelliklere sahip bir Mina hesabını kontrol ettiğinize dair bir kanıt oluşturabilir ve ardından bunu, belirli koşullar altında fonların aktarılmasına izin vermek için bu bilgileri kullanan akıllı sözleşmenin başka bir bölümüne aktarabilirsiniz.
Özyineleme, işlem düzeyinde verimliliğe daha fazla odaklanma eğilimindeyken, birleştirilebilirlik daha çok bir kanıt(lar) ile yapabileceklerinizin zenginliği ve bunları yeniden kullanabilmenizle ilgilidir.
Zero Knowledge Ne İşe Yarar?
Oyunlar özelinde bu konu ele alınabilir. Tamamen doğrulanabilir özel poker düşünelim. Eğer bilgisayar sistemleri üzerinden poker oynuyorsanız, birisi oyunun tüm durumunu görüyor olabilir veya sunucuyu çalıştıran kişi etkili bir şekilde hile yapmak için yan taraftaki biriyle iletişim kuruyor olabilir. Sıfır bilgi kanıtı ile, verilerin paylaşılmasını veya bu tür olumsuz dinamikleri önlemek için tamamen doğrulanabilir özel poker oluşturabilirsiniz.
Bunu tüm oyunlar için düşünebiliriz. Karşı tarafa avantaj sağlayacak veri sızıntısı ihtimalinin ortadan kalkması, konuya bu açıdan baktığımızda sosyal medya dahil her alanda ihtiyacımız olan şeyin ZK olduğunu görürüz. Ve hatta seçimlerde bile.
zkRollup ile zk-zkRollup Arasındaki Fark Nedir?
Bir zk-zkRollup, bir ZKP’nin ZKP’sini aldığınız gerçeğini ifade eder. Temel olarak kanıtın doğru olduğunu kanıtlar. Daha fazla anonimlik sağlamanın bir yoludur ve özetle Mina olan özyinelemeli SNARK’lar için başka bir ifadedir.
Bunu yapan ve daha özel, zincir üzerinde bir işlem yapan Anomix adlı bir zkIgnite projesi var. Ölçeklenebilir, modüler ve birlikte çalışabilir bir zk-zkRollup olan Noord adında finanse edilen başka bir zkIgnite projesi daha var.
ZK Kullanarak Veri Sıkıştırma
Mina bunu blockchain’de yapıyor. Bu sıkıştırma, taklit edilmesi hesaplama açısından mümkün olmayan bir yaklaşımdır. SHA256 gibi kriptografik hashing’in güvenirliğinden ilham alır.
ZK Teknolojisi Sadece Ölçeklenebilirlik İçin Mi?
Bu yaygın bir yanlış anlamadır. ZK yalnızca ölçeklenebilirlikle ilgili değildir; hem altyapı hem de uygulama düzeyinde gizlilik ve onaylama için de kullanılabilir.
Rollup’lar, köprüler, lite istemciler ve durum kanalları dahil olmak üzere blockchain gibi altyapılar ZK teknolojisini kullanabilir. Ancak ZK, bilginin ayrıntılarını ifşa etmeden doğrulanmasını sağladığından, gizlilik için kriptografik bir ilkel olarak benzersizdir. Mina’daki zkApps, sosyal güvenlik numaranızı paylaşmadan kredi puanınızı kanıtlamak gibi gerçek dünya uygulamalarına gizlilik koruma yeteneklerini uygulamak için bu teknolojiden yararlanır.
Sıfır Bilgi Kanıtları Neyi Kanıtlayabilir?
ZKP‘lerdeki son gelişmeler, rastgele hesaplamaların kanıtlanmasını mümkün kılmıştır. Esasen, modern ZKP sistemleri kullanıcıların bir program olarak ifade edilebilecek her şeyi kanıtlamasına olanak tanır. Ancak bazı uyarılar vardır.
Bu sistemlerin dayandığı benzersiz kriptografik varsayımlar nedeniyle, gerçek donanımda verimli olan bazı işlemler sıfır bilgi devrelerinde verimsiz olabilir.
ZKP ve Gizlilik Nasıl Çalışır?
Sadece sıfır bilgi ekleyerek bir şeyleri gizli hale getirebilseydik harika olurdu, ancak durum bundan daha inceliklidir. Sıfır bilgi ispatları, ilgili bilgiyi ifşa etmeden hesaplamayı kanıtlar, ancak yine de birinin hesaplamayı yapması ve bu kişinin bilgiyi bilmesi gerekir.
Kriptografinin birdenbire ilgi uyandıran çok ilginç birkaç dalı vardır. Bunlardan en popüler üçü sıfır bilgi kanıtı (hesaplama kanıtı), homomorfik şifreleme (A+B=C ise şifrelenmiş A + şifrelenmiş B = şifrelenmiş C) ve çok partili hesaplama (bir süreci birden fazla partiye yayarak herhangi bir partinin süreci doğrudan görmesini engelleme). Bu teknolojilerin her biri kendi başına güçlüdür, ancak birlikte kullanımları daha da etkili olabilir. Örneğin, birlikte kullanılan ZKP’ler ve homomorfik şifreleme, sağlam anonim oylamayı mümkün kılar.
Sıfır bilgi kanıtı, hızla yenilenen ve çeşitli projeler tarafından benimsenen en son teknolojidir. Mina Protokolü, ZK’ya özgü bir zincir ve uygulamalar için ZK akıllı sözleşme katmanı ile bu alanda lider konumdadır.
