Ethereum İyileştirme Önerisi 1559 (EIP-1559), Ethereum (ETH) 
$2,484.35 ağındaki işlem ücretlerini düzenlemek için tasarlanmış bir protokol güncellemesidir. Ağustos 2021’de yürürlüğe giren bu değişiklik kullanıcıların işlem gönderirken ödediği gas ücretlerinin diğer bir deyişle işlem ücretlerinin tahmin edilmesini kolaylaştırmayı hedefler. Aynı zamanda ağın yoğunluğuna bağlı olarak ücretlerde yaşanan aşırı dalgalanmaları azaltır. En dikkat çeken özelliği ise her işlemde belirli bir miktar ETH’nin yakılmasıdır. Bu makalede EIP-1559’un teknik detaylarını ve Ethereum ekosistemine etkilerini inceleyeceğiz.
EIP-1559 ve Ethereum’daki Gas Ücreti Sorunu
EIP-1559 öncesinde Ethereum ağındaki gas ücretleri açık artırma sistemiyle belirleniyordu. Kullanıcılar, işlemlerinin hızlı onaylanması için daha yüksek ücret teklif ederdi. Bu durum ağ yoğunken ücretlerin ani şekilde yükselmesine yol açıyordu. Örneğin, popüler bir NFT lansmanı sırasında gas ücretleri 500 Gwei’yi aşabiliyordu.
Kullanıcılar, doğru ücreti tahmin etmekte zorlanıyor, bazen gereksiz yere fazla ödeme yapıyordu. Açık artırma modeli ağın verimliliğini düşürüyor ve kullanıcı deneyimini olumsuz etkiliyordu.
EIP-1559 ile gas ücreti mekanizmasını üç ana bileşene ayrıldı: Temel Ücret (Base Fee), Bahşiş (Tip) ve Yakma (Burn). Temel Ücret, ağın anlık yoğunluğuna göre otomatik olarak belirlenir. Kullanıcılar, işlemlerini hızlandırmak için Bahşiş ekleyebilir. En çarpıcı değişiklik ise Temel Ücret’e karşılık gelen ETH’nin tamamen yakılmasıdır. Böylece aşırı ücret ödemeleri azalırken, ETH arzı kontrol altına alınmış oldu. Bu sistem ücret tahminini basitleştirmiş ve ağ kaynaklarının adil dağılımını sağlamıştır.
Temel Ücret ve Bahşiş Nasıl Çalışır?
Temel Ücret, her blokta (yaklaşık 15 saniyede bir) ağ talebine göre yeniden hesaplanır. Blok doluluğu yüzde 50’nin üzerindeyse ücret artar, altındaysa azalır. Bu dinamik ayarlama işlem ücretlerinin istikrarlı kalmasına yardımcı olur.
Bahşiş ise madencileri motive etmek için kullanılır. Örneğin acil bir işlemi hızlı onaylatmak isteyen biri Temel Ücret’e ek olarak Bahşiş verebilir. Ancak Bahşiş, madencilerin gelirini artırmak yerine yalnızca öncelik sağlar. Temel Ücret’in yakılması ise enflasyonu dengeler ve ETH’nin değerini korumaya katkı sağlar.
ETH Yakma Mekanizmasının Ethereum Ağına Etkileri
EIP-1559’dan önce madenciler tüm gas ücretlerini cebe indiriyordu. Yeni sistemde ise Temel Ücret’e denk gelen ETH coin Blockchain‘den kalıcı olarak silinmektedir. Bu coin yakım süreci ETH arzındaki artışı yavaşlatmakta ve hatta yoğun ağ dönemlerinde deflasyona yol açmaktadır. Örneğin, 2023 yılı başında günde ortalama 10 bin adet ETH’nin yakıldığı görüldü.
Arzın azalması uzun vadede ETH’nin değerini desteklemektedir. Ayrıca, madencilerin gelir kaynakları yalnızca Bahşiş ve blok ödüllerine dayalı hale gelmiştir. Bu da Ethereum’un Proof-of-Stake’e (PoS) konsensüs mekanizmasına geçiş sürecini kolaylaştırmıştır.
EIP-1559’un Kullanıcılar ve Geliştiriciler İçin Sunduğu Avantajlar
EIP-1559, işlem ücretlerini tahmin etmeyi büyük ölçüde basitleştirmiştir. Cüzdan uygulamaları artık kullanıcılara net bir Temel Ücret gösterir. Kullanıcılar, Bahşiş miktarını önceliğe göre ayarlayabilir.
Geliştiriciler için ise gas ücretlerinin öngörülebilir olması uygulama tasarımını kolaylaştırmıştır. Ayrıca, coin yakım mekanizması sayesinde ETH’nin ekonomik modeli daha sürdürülebilir hale gelmiştir. Tüm değişiklikler Ethereum’u kurumsal kullanıma daha uygun bir ağ yapma fikrini desteklemektedir.
EIP-1559’un Ethereum’un Geleceğindeki Rolü
EIP-1559, Ethereum 2.0’ın temel taşlarından biridir. Gas ücretlerinde yaklanan istikrar ağın ölçeklenebilirliğini artırmak için kritik önem taşımaktadır. PoS geçişiyle birlikte yakım mekanizması ETH staking’i teşvik edebilir. Ayrıca deflasyonist baskıların artması, yatırımcıların ilgisini çeker.
Genel olarak Ethereum ağına sunulmuş olan bu güncelleme Ethereum’u hem teknik hem de ekonomik açıdan daha güçlü hale getirmiştir. Kullanıcı deneyimindeki iyileşmeler doğrudan doğruya Blockchain’in benimsenmesini desteklemekte ve hızlandırmaktadır.
