Metaverse ve NFT için geç kaldığınızı düşünüyor olabilirsiniz. Peki bir sonraki trend ne olacak? Artık sanal topluluklar “Facebook gruplarından” öteye geçti. İnsanlar sadece para kazanmak için değil, eğlendiği veya farklı faydalar yakaladığı için bir topluluğa dahil olmak ister. NFT ve metaverse bununla bağlantılı fakat DAO tam olarak bu konuyla ilgilidir. Eğer gelecekte sanal dünyanın web3 dönüşümünü tamamlayacağını düşünüyorsanız buraya yer alan bilgiler ufkunuzu açabilir.
DAO Nedir?
Açılımı decentralized autonomous organization yani merkezi olmayan otonom organizasyonlar demektir. Merkezi olmayan finans (DeFi), merkezi olmayan metaverse girişimleri ve daha fazlasını duyuyoruz. Dünyanın internetle birlikte bir köye dönüştüğünü gördük. Web2 bize bunu getirdi. Örneğin Facebook bize dünyanın bir ucundan arkadaşlar edinme imkanı sağladı. Elbette bu hizmetinin karşılığını da fazlasıyla aldı, kullanıcılarından 5 kuruş almadan devasa paralar kazandı.
Peki Facebook, sadece kullanıcılarına ait olsaydı. Yani profil sayfasının yeni tasarımı veya şirketin sansür politikasının detayları kullanıcılar tarafından belirlenseydi nasıl olurdu? Aynı zamanda kazançları da kullanıcılara ait olsaydı? Buradaki Facebook örneğin “merkeziyeti” temsil ediyor fakat DAO size patronsuz bir şirketin patronlarından biri olma imkanını sunar.
DAO hiyerarşik yönetim kadrolarını ortadan kaldırır, nasıl işleyeceği kodlarındadır. Kararlar yönetim kurulunda alınmaz, kararları veren kullanıcılardır. Yani Cambridge Analytica platform sahipleriyle anlaşıp bilinçaltına işleyen propagandalar ile hükümetinizi belirleyemez veya alışveriş alışkanlıklarınızı şirketlere pazarlamaz. Bilmeyenler lütfen “Cambridge Analytica Trump” anahtar kelimeleriyle kısa bir araştırma yapsın.
Özet olarak DAO’lar önceden programlanmış birtakım kurallara sahip patronsuz şirketlerdir. Oybirliği ile kararlar alınıyor. Cleisthenes bile bu kadarını hayal etmemiş olabilir.
DAO Nasıl Çalışır?
Bitcoin 
$93,287 önden programlanmış birtakım kurallara sahiptir. Ağdaki kararlar oy birliği ile alınır. Çeşitli zaman dilimleri için planlanan birçok şey daha ilk günlerinden bu yana kod satırlarında saklıyor. Bu yüzden Bitcoin için ilk DAO diyebiliriz. Fakat bugün ki haliyle DAO akıllı sözleşmelerin yaygınlaşmasıyla birlikte Ethereum 
$3,358 ağında son hallerine ulaştı.
Akıllı sözleşmeler veya smart contract birer programdır. Bilgisayarda kullandığınız hesap makineleri de birer programdır, belirli algoritmalara göre çalışır. Akıllı sözleşmeler ise blockchain tabanlı daha gelişmiş yazılımlardır diyebiliriz. İsminde bulunan “sözleşme” bölümü temsili değildir, gerçekten birer sözleşme olarak çalışır. Detaylı algoritmalara sahip bu sözleşmelerde aklınıza gelebilecek hemen her şeyi (DeFi, AMM, DAO) inşa edebilirsiniz.
Kurallar, seçimler, yöntemler ve daha fazlası bu akıllı sözleşmelerin içinde inşa edilir. Tıpkı bir bina inşaatına benzetebiliriz, her katta farklı işler yapan insanlar (kod blokları) konumlandırırsınız. Bu bina dünya yok olana kadar kendisine verilen görevi ifa eder.
Kuralları koyduktan sonra mülkiyetin dağıtılması gerekir. Bunun için fonlama yapılmalıdır, mülkiyet DAO katılımcıları arasında böylece dağıtılabilir. Bunun dışında oluşan hazineden ödüller ve diğer giderler karşılanabilir. Bu tabi ki projenin yerel tokeni veya NFT’si olur. Hatta her ikisi de olabilir. Örneğin NFT sahipleri projede mülkiyet hakkı iddia edebilirken sadece token sahipleri kendilerine tanınan sınırlarda oylamalarda söz sahibi olabilir. Hem NFT hem de token sahipleri daha fazlasına sahip olur.
Tüm işlemler blockchain’de kaydolur. Değiştirilemez, tahrip edilemez. Önceden belirlenen kurallar sayesinde tamamen otonom şekilde “kuruculardan bile” bağımsız olarak DAO yaşamını devam ettirir. DAO tamamen transparandır, kodlarını herkes görebilir. Yani kimsenin kimseye güvenmesi gerekmez. Rüşvet veren biri sizin oy hakkınızı elinizden alamaz veya sizden (tüm DAO bireyleri) izinsiz bu “şirkette” karar alınamaz.
Çoğunluk %51 olmayabilir, DAO kodunda %10 çekimser oy karar sürecinin yeniden değerlendirmeye gitmesine sebep olabilir. Yani tüm detaylar DAO’lar arasında değişiklik gösterebilir. Kurallar esnetilebilir veya çok daha katılaştırılabilir.
Metaverse, NFT ve DAO
Bu üçünün birleştiği bir geleceğe gidiyoruz. Metaverse bizim kendi sanal dünyamız olacak, NFT’ler mülklerimiz ve DAO ile tüm bunlar birleştirilerek bu sanal dünyadaki yönetim, katılımcıların eline verilecek. Bir ülke düşünün, alınacak tüm önemli kararlarda sizin anlık olarak fikriniz alınıyor, ülkenin kazancından sizde adil bir şekilde pay alıyorsunuz. Tam bir ütopya fakat Metaverse, NFT ve DAO birleşimiyle bunun “sanal” versiyonuna doğru gidiyoruz.
Şirket, ülke veya bina neye benzetmek isterseniz benzetebilirsiniz. DAO, insanlara güvenme gerekliliğini “yönetim” konusunda ortadan kaldırır. Fonların nerede kullanılacağına bireyler karar verir. DAO’lar fikrinizi önemser, bir teklif verip diğer bireylerin sizi desteklemesiyle DAO’da değişime gidilebilir. Mesela mahallenizde çöpler her akşam 10:00’da toplanıyor, bir teklif verdiğinizi ve tüm mahallenin bu teklifi gördüğünü varsayalım. Teklifiniz: “Çöpler Pazar günü 12:00’da toplansın” olsun. Komşularınız da sizinle hemfikir ise çöpler Pazar günü 12:00’da toplanır. Bu örnekler artırılabilir hatta milyonları aşabilir.
DAO alanında onlarca token bulunuyor. NFT ve metaverse girişimlerinin birçoğu da şu an veya yakın gelecekte DAO yönünü geliştirecek. 2023 yılının Ocak ayında herkesin bugün metaverse’yi konuştuğu gibi DAO’yu konuşuyor olabilir, belki o kadar da uzun sürmez.
