Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası dijital Türk Lirası çalışmalarına dair kapsamlı bir rapor yayınladı. Rapor özellikle gelinen aşamayı göstermesi ve birinci fazın tamamlanmasını duyurması açısından hemen herkesin dikkatini çekti. Raporda ilk faz çalışmalarının tamamlanmasının yanı sıra ikinci aşamaya geçildiği de ifade edildi.
Dijital Türk Lirası Raporu’nda Neler Var?
Merkez Bankası Dijital Para Birimi, dijitalleşmenin doğal bir sonucu olarak artık dünyada birçok ülkenin gündemine girmiş durumda. TCMB bu durumun farkında olarak gelecekte de dijital para birimlerinin dolaşıma girmesinin bir ihtiyaç olduğunu ve buna yönelik olarak da uygun bir zemin oluşmasının muhtemel olduğunu dile getiriyor.
Bu doğrultuda raporda Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Araştırma ve Geliştirme Projesinin başlatılmış olduğu hatırlatılarak, projenin ilk aşamasında dijital Türk lirasının kullanım senaryoları ve mimarisine yönelik gereksinimler belirlendiği ve bu doğrultuda teknolojik boyuta odaklanıldığı belirtildi.
Teknolojik boyut kapsamında raporda, proje çalışma ortamının hazırlanarak, ilgili sistem ve uygulamaların geliştirildiği ayrıca simülasyon ve testler gerçekleştirildiği ifade edildi. Pilot testlere de yer veren rapor, dijital Türk Lirasının sistem performansı ve kullanıcı deneyiminin ölçüldüğünü ve analiz edildiğini belirtiyor.
Nasıl Bir Dijital Türk Lirası?
Raporda önemli bir konu olarak dijital Türk Lirasının nasıl olacağına da yer verilmiş. Buna göre dijital Türk Lirası Sisteminin, TCMB tarafından belirlenen ilke ve yaklaşımlar doğrultusunda, mahremiyeti koruyan, mevcut ekonomik ve finansal süreçlere zarar vermeyen, teknolojik yeniliklere uyum sağlayabilen, dijital ekosistemlerdeki bileşenlerle birlikte çalışabilen ve herhangi bir finansal aracı kuruma bağımlı olmadan erişilebilen bir şekilde tasarlandığı vurgulandı. Rapora göre Dijital Türk lirasının modülerlik yaklaşımı, tek bir teknolojiye bağımlılıktan kaçınmayı amaçlıyor.
İlk aşama kapsamında Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu katılımcıları ile birlikte prototip bir Dijital Türk Lirası Sistemi hazırlandığı raporda belirtilmiş. Bu çerçevede önemli bir gelişme kullanıcılar açısından ele alınmış. Dijital Türk Lirası Sistemi’nde sistem operatörleri ve test katılımcısı kullanıcılar için finansal işlemlerde kullanılmak üzere dijital kimlikler oluşturulduğu hatırlatılarak dijital cüzdanlar üzerinden pilot test kullanıcılarının farklı seviyelerde kimlik doğrulaması gerçekleştirdikleri, belgelerini sakladıkları ve finansal işlemlerde kullandıkları vurgulanmış.
TCMB tarafından platform katılımcıları ile yürütülen çalışmaların yanı sıra, çeşitli stratejik ileri teknolojiler için performans deneyleri yapılmış ve TCMB bünyesinde mevcut anlık ödeme sistemi teknolojileri ile karşılaştırmalar yapılması yine birinci fazın çalışmaları arasında yer almış. Bu çerçevede Dijital Türk Lirası ile TCMB Ödeme Sistemlerinin entegrasyonuna yönelik alternatif senaryolar değerlendirilerek Faz-1 kapsamında belirlenen senaryolar için entegrasyon uygulamalarının geliştirildiği ve testlerin başarıyla tamamlandığının altı çizildi.
Hukuki Altyapı
Dijital Türk lirasının teknolojik gereksinimlerinin yanı sıra ekonomik ve hukuki çerçevesine ilişkin çalışmaların yürütüldüğünü belirten rapor, Dijital Türk lirasının hukuki boyutuna ilişkin çalışmalar sırasında, dijital kimliklendirmenin proje için kritik öneme sahip olduğuna ve bu çerçevedeki çalışmalara öncelik verilmesine karar verildiğini belirtiyor
Rapora göre bu alandaki çalışmalar devam ediyor. Böylece dijital Türkiye çalışmaları çerçevesinde dijital kimlik sistemi, teknolojisi ve standartları ile belirlenecek. Aracı kurum sistemlerindeki cüzdan uygulamaları ve ilgili dijital kimlik yazılımları ülke standartlarına göre şekillendirilecek. Ayrıca dijital kimliklerin dijital para kapsamında kullanımı da standartlar doğrultusunda geliştirilecek.
Yakın, Orta Ve Uzun Vadede Hedef
Rapor dijital Türk lirasının yakın, orta ve uzun vadedeki etkilerinin, dijital paranın mimarisine, tasarımına ve uygulanacak politikalara bağlı olarak değişeceğini vurguluyor. Tasarımın ihtiyaçlara dinamik olarak cevap verebilmesi amaç olarak ortaya konuyor. İlerleyen aşamalarda dijital Türk lirasının gereksinimlerini karşılamak üzere yüksek performans ve birlikte çalışabilirlik konularında çalışmalara devam edileceği vurgulanıyor.
Dijitalleşmenin, inovasyon kapasitesi açısından önemli kazanımlar sunduğunu belirten rapor, mevcut üretim, dağıtım ve yönetim usul ve esaslarında ulusal paranın verimlilik kazanımlarının korunacağını belirtiyor. Dijital Türk lirasının, mevcut para birimi formunun tamamlayıcısı olacağı ve ilk hedefin banknotların mekânsal sınırlamalarını ortadan kaldırmak olacağı raporda vurgulanıyor. Buna ek olarak, dijital Türk lirasının tasarlanması ve kullanıma sunulması da ana hedefler arasında yer aldı.
Dijital Türk Lirasına Erişim Nasıl Olacak?
Rapora göre dijital Türk lirasına erişim, ticari bankalar da dahil olmak üzere lisanslı finansal aracılar tarafından kolaylaştırılacak. Bu kapsamda, dijital cüzdanlarda dolaşıma sokulabilecek toplam nakit miktarı ve harcama limitleri, serbest piyasa ekonomisinin temellerinden biri olan iki kademeli bankacılık sistemi ilkeleri ve finansal sisteme zarar vermeme prensibi dikkate alınarak kademeli ve kontrollü bir şekilde yönetilecek.
Bu açıdan bakıldığında rapor, sürecin geleneksel bankacılık yaklaşımlarıyla uyumlu olduğunu belirtiyor. Dünya genelinde yapılan çalışmalarda dijital para birimlerinin mevcut sistemlerde nakit parayı tamamlayıcı bir rol oynaması öngörüldüğü için dijital Türk lirası ile ilgili çalışmaların da benzer bir tasarım yaklaşımı ile yürütüldüğü raporda açık bir şekilde ifade ediliyor. TCMB’nin, hem geleneksel banknotların hem de dijital formun birbirini tamamlayıcı olarak tedavülde kalmasını sağlayacak, talep ve ihtiyaçlar doğrultusunda kapasite oluşturacak tüm teknik ve idari tedbirleri alacağı belirtiliyor.
Daha Pratik, Kapsayıcı Ve Sürükleyici
Rapor dijital Türk lirasının kullanıma sunulmasıyla, finansal istikrarın ön koşulu olan kesintisiz ödemeler ilkesi doğrultusunda işletilen toptan ve perakende ödemelere ilişkin entegre ekosistemin daha pratik, daha kapsayıcı ve daha sürdürülebilir hale geleceğini öngörüyor.
Rapora göre bu kazanımların birçoğu dünya genelinde yürütülen dijital para çalışmalarının kesişimi olarak değerlendirilebilecek tasarımların sonucu. Özelleştirilmiş tasarımlar sonrasında TCMB’nin belirlediği ilke ve yaklaşımlar doğrultusunda etkiler gözlemlenecek. Farklı tasarımların, dijital ekosistemlerin kurulması ve yeterli kullanıma ulaşılması açısından farklı sonuçlar doğuracağı vurgulanıyor.
Bitmeyecek Bir Süreç
TCMB dijital Türk lirasının gelişiminin sürekli bir süreç olacağını raporda ifade ediyor. Her dijital üründe olduğu gibi dijital Türk lirası için de sürekli iyileştirmenin ve mutlak güvenlik yaklaşımlarının benimsenmesi ve sürdürülmesi gerektiği hatırlatılıyor.
TCMB, sürekli artan hesaplama gücü ve sürekli azalan teknoloji maliyetleri ile dijital para alanında mevcut stratejik teknolojilerin yakın, orta ve uzun vadede sürekli ve çok boyutlu olarak değişmesini ve gelişmesini bekliyor. Rapor bu nedenle Dijital Türk Lirası Projesinin sürekli olarak araştırma ve geliştirme gündeminde kalacağını belirtiyor.
Yukarıda değinilen süreçlerin aracı entegrasyonları, akıllı ödemeler, çevrimdışı ödemeler, donanım cüzdanları, birlikte çalışabilirlik, yüksek performans ve yasal ve ekonomik yönler gibi temel konular ikinci aşamada çözülmesi gereken konular olarak yer aldı. TCMB 2024 yılını bu ikinci faz çalışmalarına ayırmış durumda.
