Tekrar eden tarih değil her zaman hatalardır. Terra ve Thodex olaylarının aslında öncü sinyalleri gelmişti. Yatırımcıların geçmişte yaşanan olaylardan ders çıkararak benzer mağduriyetleri yaşamaması mümkün. Peki geçmişte yaşanan bu tarz olaylarda ne gibi önce sinyaller geldi? Yatırımcılar bu uyarıları neden dikkate almadı? Bundan sonra nelere dikkat etmek gerekiyor?
Hatalar Tekerrür Eder
Thodex müşterilerini mağdur eden ilk kripto para borsası değildi ve son olmayacak. Aynı şekilde Terra’nın da piyasadan 40 milyar doları silen son proje olduğunu düşünmek hata olur. Önümüzdeki yıllarda yeni Thodex’ler ve yeni Terra’lar göreceğiz. Yine insanlar mağdur olacak, tüm paralarını tek bir platformda kaybedecekler. O halde geçmişte yapılan hatalardan ders çıkarmak ve bundan sonra karşılaşacağımız olayları geçmişin bilinciyle ele almak gerekiyor.
Bugün, Türk yatırımcıların gelecekte bu tarz olaylar sebebiyle daha fazla para kaybetmemesi için, bu endişeyle konuyu ele alıyoruz. Tekerrür eden hatalar, bu olayların öncü sinyalleri ve daha fazlasını inceleyeceğiz. Haydi başlayalım.
Thodex Olayının Öncü Sinyalleri
Tarihler 2021 Nisan ayını gösterdiğinde Thodex borsası artık resmen kapanmıştı. Ancak bundan önce 15 Mart tarihinde 2 Milyon DOGE hediye diyerek bir kampanya başlattılar. Tam 2 gün sonra 17 Mart tarihinde de 2 Milyon DOGE daha dağıtacaklarını açıkladılar. Yeni hesap açarak doğrulama yapan kullanıcılar tam 150 DOGE hediye alıyordu. Bu durum platformun iflastan önce daha fazla kullanıcı ve fon çekmesini sağladı. Hatırlarsanız Çiftlikbank iflas etmeden önce de son bir vurgun olarak özel kampanyalar düzenleyip sözde yatırımcılara daha cazip kar oranları ve avantajlar sunmaya başladı.
O günlerde borsadaki işlem hacminin %52’si (toplam işlem hacmi 307 milyon dolar) Dogecoin 
$0.388883 (DOGE) paritesinden geliyordu. Tarihler 19 Nisan’ı gösterdiğinde Dogecoin işlemleri askıya alındı. Ertesi gün ise internet sitesi tekrar açılmamak üzere bakıma alındı.
Fakat Dogecoin işlemleri zaten günlerdir onaylanmıyordu. EFT işlemlerini onaylayan Thodex sistemi DOGE varlıklarının dışarı taşınmasına imkan tanımıyordu. Diğer bir sorun ise Dogecoin fiyatı normal piyasa rakamından daha farklıydı. Piyasanın %30 altına Dogecoin almak isteyen ve bunu arbitraj fırsatı olarak gören yatırımcılar da Thodex’e para göndermeye başladı. Ancak %30 daha düşük fiyattan aldıkları Dogecoin’leri 14 Nisan tarihinden itibaren hareket ettirememeye başladılar. Sonuç olarak paralar borsada sıkışıp kaldı. Bugünlerde halen borsaya para yatıran ve bakiyesini çekmeyenler çoğunluktaydı. Derken ansızın her şey biranda bitiverdi.
Peki buradan ne dersler çıkarmamız lazım?
- Kullandığınız borsa kripto para transferlerini 1 günden fazla durdurduysa durumdan şüphelenin.
- Özellikle transferi durdurulan bir kripto para varsa onun borsa fiyatıyla normal piyasa fiyatını karşılaştırın. Örneğin Dogecoin A borsasında 1 TL ve Y borsasında 0,60 TL’den alınıp satılıyor. Eğer bir süredir ilgili kripto paranın transferi de durdurulmuşsa bu borsa için iflas sinyali olabilir. Eğer transferleri askıya aldığınız için piyasa fiyatının altına düşen işlem tahtasına sahiplerse o halde neden alım/satımları da askıya almıyorlar?
- Eğer alım/satımlar askıya alınmıyorsa muhtemelen parasını son bir umut olarak kurtarmak için %30 daha düşük fiyata satım yaparak yatırımcıları bekliyorlardır. Şu an böyle bir sorun yaşayan borsa var mı? Var, fakat yatırımcıların kendi araştırmasını yapması daha doğru olur. Elbette bunlar varsayım ancak başta da söylediğimiz gibi hatalar tekerrür eder.
- Agresif ödüllerle veya enteresan kazanç vaatleriyle yeni kullanıcıları platformuna çekmeye çalışan borsalara karşı dikkatli olmalısınız.
- İnsanların size X borsasını savunmasına aldanmayın. Thodex olayında ilgili borsayı savunan çok sayıda hesap, Fatih Faruk Özer yurt dışına gittikten sonra ona beddualar okumaya başladı. Yani kraldan çok kralcıların olduğu platformlar da bir nevi risk barındırıyor.
- Bedava peynir fare kapanında olur. Piyasa fiyatının %30 altına aldığınız kripto para muhtemelen size hiçbir fayda sağlamayacaktır. Arbitraj tek haneli karlarla peş peşe yapılır. Tek kalemde %30 kar bırakan arbitraj muhtemelen fare kapanındaki peynirdir.
- Likiditesine güvenmediğiniz, işlem hacmi zayıf platformların daha riskli olduğunu bilin.
Terra Olayının Öncü Sinyalleri
Büsbütün bir ekosistemin yıkıldığını gördük. 40 milyar dolardan fazla kayıp yaşandı. Dolaylı etkilerini de sayarsak bu rakam yüz milyarlarca dolara ulaşır. Nitekim Terra iflasının ardından kripto para piyasaları 1 trilyon doların altında bir değere düştü. Celsius, 3AC ve diğerlerinin iflasları vs.
Fakat Terra olayında da öncü sinyaller vardı. Örneğin dolara (TerraUSD) %20 gibi uçuk faiz veren Anchor Protokol. Henüz Terra iflas etmeden önce bu sistemin yıkılacağı ve yatırımcıların mağdur olacağı bazı topluluk liderleri tarafından dillendirilmeye başlanmıştı.
2022 Mart ayında Terra kurucusu tüm bu uyarılara ve eleştirilere katıldığı bir röportajda şu yanıtları vermişti.
“Büyüyen ekonomilerin para birimlerinin olgun, istikrarlı ekonomilerinkinden daha yüksek faiz oranları sunması aslında çok normal. Bence bu, Terra ekosisteminin neye benzeyeceği ve para politikası konusundaki tezini de belirleyecek”.
Dolara tüm dünya %1 ile %5 arasında faiz verirken Terra %20 veriyordu ve Do Kwon bunun mantıklı olduğunu savunuyordu. Sonra ne oldu? Anchor Protokol o süreçte bunun sürdürülebilir olmadığını gördüklerini ancak Kwon’un kendilerine baskı yaptığını açıkladı. Yani sistem o günlerde adeta bir ponzi gibi çalışmış.
En az 2 ay önce Terra’nın sürdürülebilir bir yapıya sahip olmadığı söylenmişti. Peki Terra iflasıyla Anchor Protokol faizinin ne alakası vardı? LUNA ve UST (TerraUSD) aynı platformun iki kripto parasıdır. İnsanlar UST almak için LUNA verir sonrasında örn. 1 UST iade ederek 1 dolar değerinde LUNA alır. Sistem LUNA ve UST’nin sonsuz bir taleple büyümesi varsayımı üzerine inşa edilmişti. UST ve LUNA talebi için de %20 faiz cazipti.
Anchor Protocol’ün bu süreci artık yönetemediği ve faizleri düşüreceği haberleri dolaşmaya başladı. Ardından LUNA düştü, sonrasında spekülatif işlemlerle LUNA daha fazla aşağıya çekildi. Sonunda UST ve LUNA piyasa değeri arasında bir dengesizlik oldu. UST stablecoin için teminat olarak LUNA gösteriliyordu ve fakat LUNA eriyordu. Sonrasında bazı büyük yatırımcılar yüklü satışlarla UST’nin 1 dolara sahipliğini (zaten kırılgan hale gelmişti) bozdu. Borsalardan 1 doların altında fiyattan UST alarak bunu takas sistemine götürüp tam 1 dolar değerinde LUNA alıyorlardı. Böylece UST ve LUNA bir ölüm sarmalına girdi.
Sonrasında öğrenildi ki Do Kwon daha önce anonim olarak farklı bir başarısız algo stablecoin projesi kurmuş. Bunu batırmış ve projeyle bağlantısını inkar etmiş.
Peki buradan çıkarılacak dersler neler?
- Eğer bir platform hakkında birçok insan benzer uyarılarda bulunuyorsa dikkate alın.
- Do Kwon gibi yüksek kibir abidesi kurucuların projelerinde daha kolay hatalar olur. Bu tarz isimlerin projelerine dikkatli yaklaşın. Terra henüz iflas etmeden bir süre önce Do Kwon çok sayıda popüler kripto paranın çökeceğini ve bundan zevk alacağını söylemişti. Kibri kendi kucağındaki bombayı görmesine engel oldu.
- Dolara %20 faiz veren sistemlere şüpheyle yaklaşın. Bunu SEC başkanı her fırsatta söylüyor.
- Değeri değişken varlıklara bağlı stablecoinlerden uzak durun. USDT bile bazı hisse senetlerini rezervlerinde tuttuğu için aylardır eleştiriliyor ve zorunlu olarak ABD tahvillerine dönüyor.
- Terra olayı olduğunda birçok uzman çıkıp, bunun düzeleceğini söyledi. Ancak LUNA’nın trilyonlarca arza ulaşırken değerinin sıfıra gideceğinin farkında değillerdi. LUNA talebi olmadıktan sonra katrilyonlarca LUNA basılsa da UST için ne fayda sağlayacaktı ki?
- Birçok yatırımcı LUNA fiyatı 1 doların altına düştüğü için toparlanması umuduyla LUNA ve UST aldı. “Düşen bıçak tutulmaz” bu piyasa kimseye bu kadar kolay para kazandırmazdı. Öyle de oldu, 1 dolardan alım yapanlar 0,01 doları gördü. O seviyeden alanlar 0,001 doları ve daha aşağıları gördü. Hatta bazıları 20 dolarlı seviyelerden itibaren “korkuyu satın alıyorum” diyerek iflası satın aldı. Bunu yaptıkları yetmiyormuş gibi takipçilerini de teşvik ettiler.
- Son olarak, kripto para piyasalarında yalnızsınız. Kimse sizin para kazanmanız için kendini parçalamıyor. Bu yüzden sosyal medyadaki tüm tavsiyeleri bu minvalde değerlendirin.
