Kripto para dünyası yüksek kazanç vaatleriyle dikkat çekerken aynı zamanda riskleri de beraberinde getirmektedir. Bu risklerin en yaygın olanlarından biri “rug pull” olarak adlandırılan dolandırıcılık yöntemidir. Rug pull, proje geliştiricilerinin yatırımcıları ani bir şekilde terk ederek fonları çekmesi anlamına gelmektedir. Özellikle yeni ve az bilinen projelerde sık karşılaşılan bu durum yatırımcıların büyük kayıplar yaşamasına neden olmaktadır. Peki rug pull yöntemi tam olarak nasıl işlemekte ve nasıl korunabilirsiniz?
Rug Pull Nedir, Nasıl Çalışır?
Rug pull, kripto para projelerinde geliştiricilerin kasıtlı olarak yatırımcıları kandırmasıyla gerçekleşmektedir. Öncelikle proje heyecan verici vaatlerle piyasaya sürülür. Yatırımcılar, token’i satın aldıktan veya likidite sağladıktan sonra geliştiriciler aniden tüm fonları çeker. Bu durumda token’in değeri sıfıra gider ve yatırımcılar tüm paralarını kaybeder. Temelde rug pull güven istismarına dayanan bir manipülasyon yöntemi olarak öne çıkmaktadır.
Projeler genellikle sosyal medya ve influencer desteğiyle hızla popüler hale getirilir. Yüksek kazanç beklentisiyle yatırım yapan kişiler projenin teknik altyapısını veya ekibin geçmişini araştırmadan hareket ettiği için kolayca tuzağa çekilirler. Geliştiriciler, yeterli fon toplandığına inandığı anda rug pull yaparak diğer bir deyişle halıyı çekerek ortadan kayboluyor.
Rug Pull Türleri ve Yaygın Örnekleri
Rug pull’lar farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. En yaygın türlerden biri, likiditenin aniden çekilmesidir. Proje, merkeziyetsiz borsalarda (DEX) işlem görmek için likidite havuzları oluşturur. Geliştiriciler, yatırımcıların likidite sağlamasının ardından bu havuzdaki tüm varlıkları çekerek kaçar.
Bir diğer yöntem ise token arzının manipüle edilmesidir. Geliştiriciler, token’lerinin büyük bir kısmını elinde tutarak piyasaya sürülen miktarı yapay olarak sınırlı gösterir. Fiyat yükseldiğinde ellerindeki token’leri satarak piyasayı çökertirler. Örneğin, 2021’de Squid Game temalı token, yatırımcılarına 2 bin 300 doların üzerinde kazanç vaat etmişti. Ancak geliştiriciler projeyi aniden terk ederek 3.3 milyon doları çekerek token’i sıfırlama yoluna gitmiştir.
Rug Pull’u Önceden Tespit Etmek İçin İpuçları
Rug pull’dan korunmak için projeleri detaylıca incelemek gerekmektedir. Bunun için ilk adım geliştirici ekibin kimliğini araştırmaktır. Çünkü anonim ekipler büyük risk taşımaktadır. LinkedIn veya diğer profesyonel platformlarda bilgileri paylaşmayan kişilerden oluşan projelerden uzak durulmalıdır.
Token dağıtım modeli de kritik bir faktör. Token‘lerin büyük bir kısmı az sayıda cüzdanda toplanmışsa bu bir uyarı işareti olabilir. Ayrıca likidite havuzlarının kilitli olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kilitli likidite geliştiricilerin fonları çekmesini belirli bir süre engellemektedir.
Projenin teknik dokümanlarının (whitepaper) eksiksiz ve şeffaf olduğunun kontrolü yapılmalıdır. Belirsiz ifadeler veya gerçekçi olmayan vaatler içeren projelerden kaçınılmalıdır. Son olarak, topluluk tepkilerini takip etmek önemlidir. Forumlarda veya sosyal medyada şüpheli bulunan projelere dair uyarılar dikkate alınmalıdır.
Rug Pull Mağduru Olmamak İçin Alınabilecek Önlemler
Her zaman için riskleri en aza indirmek için yatırım stratejinizi düzenlemelisiniz. İlk kural asla FOMO diğer bir deyişle kaçırma korkusu ile hareket etmemektir. Aniden popülerleşen projelere yatırım yapmadan önce en az 24 saat beklenmelidir. Bu süreçte projeyi derinlemesine analiz edebilirsiniz.
Yatırım yapacağınız miktarı ise sınırlı tutmalısınız. Rug pull riski yüksek projelere yalnızca kaybetmeyi göze alabileceğiniz tutarları yatırmalısınız. Ayrıca merkeziyetsiz borsalarda işlem yaparken güvenilir platformları tercih etmelisiniz. Bazı borsalar projeleri listelemek için detaylı denetimler yapmaktadır.
Projenin akıllı sözleşmelerini incelemek için uzmanlardan yardım almalısınız. Sözleşme kodunda arka kapılar (backdoor) veya fon çekme yetkisi gibi şüpheli fonksiyonlar bulunabilir. Son olarak projenin topluluk yönetimine dikkat etmelisiniz ve kendinize şu soruyu sormalısınız: Bu projenin geliştiricileri sorulara açık ve şeffaf bir iletişim kuruyor mu?
Rug Pull Sonrası Yapılması Gerekenler
Rug Pull mağduru olduğunuzu düşünüyorsanız öncelikle sakin kalmalısınız. Tüm işlem geçmişinizi ve cüzdan hareketlerinizi kaydedin. Bu veriler hukuki süreçlerde kanıt olarak kullanılabilir. Ardından olayı ilgili borsalara ve kripto para izleme platformlarına bildirin.
Hukuki yollara başvurmak için avukatlarla iletişime geçebilirsiniz. Bazı ülkeler kripto para dolandırıcılıklarına karşı yasal düzenlemelere sahiptir. Ayrıca, sosyal medya ve forumlarda deneyimlerinizi paylaşarak insanlardan yardım alabilirsiniz. Ayrıca bu şekilde diğer yatırımcıların benzer durumlardan korunmasına yardımcı olabilirsiniz.
Son olarak, kaybettiğiniz tutarı telafi etmek için aceleci davranmamalısınız. Yeni kripto para projelerine yatırım yapmadan önce daha fazla araştırma yapmalısınız. Unutmayın, rug pull mağduru olmak deneyim kazanmanız için bir fırsata dönüşebilir.
Kripto para dünyasında yüksek kazançların yüksek risklerle birlikte geldiğini unutmamalısınız. Rug pull gibi dolandırıcılıklardan korunmak için projeleri titizlikle araştırmak şarttır. Geliştirici ekibi token ekonomisi ve topluluk desteği gibi faktörleri mutlaka değerlendirmelisiniz. Küçük miktarlarla başlayarak riski dağıtmalı ve duygusal kararlar vermekten kaçınmalısınız. Bilinçli bir yatırımcı rug pull’ları önceden fark ederek portföyünü güvende tutabilir.
