2013 yılında Nobel ödülünü almaya hak kazanmış dünyaca ünlü ekonomist Robert Shiller 21 Mayıs 2018 tarihinde “Yeni Paranın Albenisi” başlıklı bir makale kaleme aldı. Shiller makalede kripto paralara “alternatif para birimi fikrinin” en yeni temsilcisi gözüyle bakıyor.
Shiller makalesinde tarih boyunca ileri sürülen çeşitli alternatif para birimlerini ele alıyor. “Para nosyonu hakkındaki yeni fikirlerin devrim düşüncesiyle aynı doğrultuda ilerlediğini” ifade eden Shiller, Amerikan tarihinde kendisine ilgi çekici bir yer edinmeyi başaran ünlü düşünür Josiah Warren’a da atıfta bulunmuş. “Cincinnati Zaman Mağazası” ismiyle 1827 yılında kurduğu dükkanda “iş gücü” satmayı deneyen ve “emek-değer kuramını” farklı bir şekilde yorumlayan Warner da para düşüncesine alternatif arayanlar arasında yerini alıyor. Ancak Warren’ın önerdiği, sahibine belirli periyotlarda iş gücü sunan para birimi “labor note”lara [emek banknotu] fazla rağbet olmayınca dükkan 1830 yılında kapatılmış.
Shiller makalesine Karl Marx ve Friedrich Engels gibi düşünürlerin fikirlerini değerlendirerek devam ediyor. Özel mülkiyet kavramının ortadan kaldırıldığı komünist düzeni tanımlayan bu iki isim “alma ve satma fikrinin ortadan kaldırılmasını” önermişti. Bu önerinin geleneksel paraya alternatif bir yöntem olarak sunulduğu sonucuna varmak mümkün.
Değerlendirmelerine devam eden Shiller giderek günümüze yaklaşıyor ve makalesinde “Teknokrasi” adı verilen Büyük Buhran hareketine göndermede bulunuyor. Bu hareket, o zamanki altın destekli doların bir enerji ölçüsüyle değiştirilmesini önermişti. Hareketin öncüleri, “A’dan Z’ye Teknokrasi” ismiyle yayınladıkları kitapta enerjiye dayandırılacak bir ekonominin kurulmasını öneriyorlar.
Son olarak içerisinde bulunduğumuz zamanı değerlendiren Shiller, kripto paralar hakkında ilgi çekici ifadeler kullanıyor. Geleneksel paralara alternatif olma yolunda ilerleyen kripto paraların tarihteki seleflerini makalesinde detaylı bir biçimde ele alan Nobel ödüllü ekonomist, kriptoların “toplulukta yapılan bir devrim” niteliğinde olduğunu vurguluyor. Öte yandan Shiller kripto paraların nasıl çalıştığını halkın genel olarak anlamadığını; ancak bu durumun kriptolara yönelik bir tür albeni oluşturduğunu iddia ediyor:
Akademik olarak bilgisayar alanıyla ilgilenmeyenlerin neredeyse tamamı kripto paraların nasıl çalıştığını tam olarak açıklayamıyor. Ortaya çıkan gizem bu duruma özgü bir ayrıcalık doğuruyor, kripto paralara yeni para olma cazibesini aşılıyor ve kripto tutkunlarına devrim coşkusu yaşatıyor.
Shiller makalesinde kripto paraların merkezsiz yapısına da değiniyor. Devrimci niteliklere sahip dijital paraların, devletlerin eşitsizlik ve savaş gibi unsurlara neden olduğunu düşünen bireyler için adeta bir kaçış yolu olduğunu belirtiyor. Ancak Shiller farklı kripto para konseptlerinin “hiçbirinin yeni olmadığına” inanıyor. Bir diğer deyişle Shiller kripto paraları tarihte yaşanan mali yenilik hareketlerine benzetiyor.
Kripto paralar hakkında ilgi çekici nüanslara temas eden makalenin yazarı Robert Shiller’ın 2013 yılında ekonomi alanında Nobel ödülünü kazandığını belirtmiştik. Robert Shiller, Eugene Fama ve Lars Peter Hansen “varlık fiyatlarının deneysel analizini” yaptıkları çalışmayla bu ödüle layık görülmüşlerdi. Shiller, şimdilerde dünyaca ünlü kredi derecelendirme kuruluşu Standard’s and Poor’s tarafından kullanılan “Case-Shiller indeksi”ni çalışma arkadaşı Karl Case ile birlikte geliştirmişti.
Geçtiğimiz haftalarda kripto paraların Bill Gates ve Warren Buffet gibi teknoloji ve finans dünyasının dev isimleri tarafından sert bir şekilde eleştirildiğine üzülerek şahit olduk. Warren Buffet’a ait finansal kuruluş Berkshire Hathaway’in genel başkan yardımcısı Charlie Munger da kripto paralarla işlem yapmayı bebeklerin organlarını alıp satmaya benzeterek haddini aşmıştı.
Yaratıldığı tarihten beri defaatle sert eleştirilerin hedefi olan kripto paralar, her şeye rağmen yoluna emin adımlarla devam ediyor. Böyle eleştirilerin kullanıcılar tarafından göz ardı edilmesi gerektiğini ifade eden uzmanların sayısı azımsanamayacak miktarda. Zaten küresel finansal sistemden büyük çıkarlar elde eden bu isimlerin, menfaatlerine aykırı hareket ederek kripto yanlısı açıklamalar yapmasını beklemek de oldukça saçma olurdu.
