Kripto paralarla alakalı yakın zamanın en önemli olaylarından biri El Salvador’un Bitcoin (BTC)’i yasal olarak kabul etmesidir. ABD Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu’nda araştırma görevlisi olan Prof. Jeffrey Frankel bu konuyu ele aldı. Hem mevcut görevi hem de yetkinliği açısından Frankel’in görüşleri önemli görünüyor.
El Salvador Tehlikeli Bir Adım Attı
Frankel atılan bu adımın zayıf bir ekonomisi olan El Salvador’a zarar vereceğini düşünüyor. Birçok gelişmekte olan ülke El Salvador’u takip etme niyetinde görünüyor ancak bu adım tahmin edildiğinden daha riskli olabilir.
“Kripto para birimlerine olan ihtiyacı hiç anlamadığımı itiraf edeceğim. Pek çok ekonomist gibi ben de hangi sorunu çözdüklerini göremiyorum. Paranın klasik işlevlerinden herhangi birini (bir hesap birimi, değer deposu veya ödeme aracı) yerine getirmek için iyi tasarlanmamışlardır çünkü fiyatları olağanüstü derecede değişkendir”.
Profesör Jeffrey Frankel fiyatın volatil yapısını arkasında hiçbir güvenilir kurum olmamasıyla ilişkilendiriyor. Ancak Bitcoin (BTC) tam da bu güvenilir kabul edilen kurumlara “güvenilmediği” için doğdu. Özellikle GameStop spekülasyonunun arkasında da bu var, büyük çoğunluğunu Z kuşağının oluşturduğu devasa topluluk bir alternatif arıyor. ABD 2008 krizi ve feda edilen banka, sınırsız basılan bankalar ve geleneksel finans sistemindeki türlü oyunlar insanların otoritelere güvenini sarstı. Birçok bilim insanı tarafından bu konularda sayısız makaleler yazıldı.
Frankel El Salvador için doların daha iyi olduğunu düşünüyor. Bunu yayınladığı verilerle de destekliyor.
“El Salvador ulusal para birimi ile parasal istikrarı sağlayamadı. Sonuç olarak 2001 yılında ABD dolarını benimsedi. Geçtiğimiz yıllarda %10’u aşan enflasyon bu tarihten sonra büyük ölçüde dengelendi. Özellikle 2012 yılından son %2’nin altına düştü”.
Küresel baskı da buna eklendiğinde işler iyice karışıyor.
Vatandaşlar ve Uluslararası Pazar Kabul Etmiyor
Bitcoin (BTC) kararı sonrasında birçok El Salvadorlu sokaklara döküldü. Hükümetin ekonomik olarak intihar ettiğini düşünenlerin oranı azımsanacak gibi değil. Üstelik sadece son birkaç haftadaki fiyat hareketlerine bakarsak 7 Eylül itibariyle ülkenin aldığı Bitcoin’ler ciddi anlamda değersizleşti. Yani yıllık %10 enflasyon ile mücadele için para politikası bağımsızlığından vazgeçen bir ülke günler içinde %7-8 kayıpları göze alıyor.
Küresel derecelendirme şirketleri de bu durumu hoş karşılamıyor. Moody’s kısa süre önce ülkenin notunu düşürdü ve benzer adımların diğer kurumlardan da gelmesi bekleniyor.
Jeffrey Frankel sınır ötesi ödemeler için Bitcoin’in sağladığı avantajları bir noktaya kadar kabul ediyor. Son yirmi yılda sınır ötesi ödemelere harcanan para GSYİH’nın yaklaşık %20’sini temsil ediyor. Bu gerçekten ciddi bir rakam ancak Frankel günde %30’a kadar dalgalı bir fiyata sahip olan Bitcoin ile bunun çözülüp çözülemeyeceğini tartışıyor.
Diğer önemli detay ise El Salvador vatandaşlarının en az yarısının internete sağlıklı erişimi bulunmuyor. Üstelik gerekli eğitimler verilse bile insanlar şifrelerini unutarak veya yanlış adreslere gönderim yaparak ellerindeki parayı kolayca kaybedebilir.
Profesör Jeffrey Frankel bu atılan adımın son derece riskli olduğunu ve ülkeyi bir felakete sürükleyeceğini düşünüyor. Öte taraftan böylesi bir başarısız test Bitcoin’in gelecekteki itibarına da zarar verebilir. Harvard Üniversitesi’nde Sermaye Oluşumu ve Büyüme Profesörü olan Jeffrey Frankel daha önce Başkan Bill Clinton‘ın Ekonomik Danışmanlar Konseyi üyesi olarak çalıştı. Şu an ise ABD Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu’nda araştırma görevlisi olarak çalışıyor. Yani bu görüşleri ABD’li etkin bir bürokratın Bitcoin’e ve El Salvador’a bakış açısı olarak yorumlamak gerekir.
