Girişimci ve Akademisyen Cemil Şinasi Türün‘ün CoinTürk için özel olarak hazırladığı bu değerli makaleyi okurlarımız için yayınlıyoruz.
Bu yazıda blokzinciri (blockchain) teknolojisinin toplumsal ve ekonomik hayatımızla ilgisine değinmek niyetindeyim. Teknolojik olarak nasıl işlediğini başka yazılara bırakıp, burada sadece sosyo-ekonomik hayatımızla blokzinciri’nin alakasını anlatmaya çalışacağım.
Bitcoin, devrim niteliğinde bir hareketi başlattığı için çok önemli. Devlet ve bankalar sisteminin dışında, sıradan vatandaşların da para basabileceğini ve bunun da değeri olabileceğini ” bitcoin” dünyaya ispat etti; bu gelişme devrim niteliğinde. Teknik açıdan da, insanlığın çok yol katetmesine sebep oldu.
Bitcoin’in bir sosyal teknoloji olan paraya ilişkin dünyanın her yerindeki insanların düşüncelerini değiştirmesi yanısıra, şu anda devletlerin bastığı paralara (“fiat” tabiri kullanılıyor bunlar için) alternatif bir yatırım aracı olduğunu görüyoruz. Madenciliğinin büyük ölçüde Çin’e kaymış olmasından dolayı, bitcoin’in global geleceğinin riskli olup olmadığı tartışılabilir ama bence tek başına bu bile, yani dev bir ülkenin bu hala deneysel denebilecek sistemin üzerine yatırım yapmış olması bile çok kayda değer bir hadise.
Gitgide daha fazla şekilde gerçek ile dizi senaryosunun birbirine karıştığı bir dünyada yaşıyoruz. Mr. Robot dizisinde senaryolaştırıldığı gibi bir anda, mesela gelecek yıl ortasından itibaren Amerikan merkez bankası FED’in de doların yerine US-Coin, FEDcoin ya da buna benzer isimde bir kripto para çıkartıp, USD’ye dayalı global kriz stresini elimine etmeye çalışabileceğini söyleyenler var. CoinTurk’de daha önce yayınlanmış olan bir yazımda da vardı bu görüş örneğin.
Şu anda dünyada para savaşları olduğu muhakkak! Çin büyük bir kuvvetle ABD dolarını dünya rezerv parası olmaktan çıkartmak ve yerine kendi parası Yuan’ı veya başka bir alternatif parayı koymak istiyor. Bu amaçla Asya içinde özel bir IMF bile kuruldu bildiğiniz gibi. Bu çalışmaların bünyesinde, bir gün neden Bitcoin de dünyanın rezerv parası haline gelmesin? Ya da başka bir ***-coin?
Ancak, bunlara gelmeden önce, konuşmamız gereken ama hep göz ardı edilen önemli ve temel bir mesele daha var: Gündelik hayatımızda şu anda kullandığımız fiat paraların yerine bu kripto paraların nasıl koyulacağı. Bu konu dünyadaki tüm bitcoin ve türevi dijital paralar üreten teknoloji çevrelerinde sürekli görmezden geliniyor. Tepeden inme US-Coin veya Zcash yapabilirsiniz ama bunu gidin sokakta kullanın diye insanlara dayatamazsınız. Eğer onun alışılmış bir alternatifi varsa, ciddi bir avantaj yaratmadan sadece bire bir denklik ve tahsilatta %1 komisyon ile hiçbir işletme, market sahibi bu kıymeti kendinden menkul paraları kullanmaya başlamaz. Amerikan devleti arkasında olsa bile gündelik hayatın içine girmesi için özel çalışma gerekir. Bakın, Google tam üç sene ve 300 milyon dolar harcadı ama Google Wallet ürününü marketlerde, dükkanlarda geçecek şekilde ortaya çıkartamadı.
İşte Bitcoin’e bakınca da bunları görüyoruz. Fantezi, PR veya bizzat miner’ların ve onlara mal/hizmet satanların dışında BTC kabul eden anlamlı sayıda işletme yok dünyada. Tersini söyleyenlere gülüp geçiniz. Migros’ta Jet Kasa’nın tahsilat ekranındaki ödeme biçimleri arasında BTC’yi göremedikçe ben ikna olmayacağım. Ya da yeni nesil Beko yazar kasalarında Sodexo tuşunun yanısıra BTC tuşu olmadıkça.
Sosyal teknolojinin, yani imal edilen dijital paraların hayatımıza girmesi dediğimde neden bahsettiğimi şimdi sanırım daha net anladınız. Bitcoin’in devrimsel yeniliklerinin bize ve gündelik hayatımıza yansıması işte böyle olmalı. Bakkalların, dükkanların girişinde sticker görmeliyiz: “Zcash burada geçer” yazmalı orada. O zamana kadar gelin biz blockchain konuşalım.
Dünyadaki en yaygın ve büyük (ama dijital olmayan, kağıt tabanlı) blockchain uygulaması Türkiye’de! Adına Vadeli Çek deniliyor. Vadeli çek ekonomisinin senelik büyüklüğü tahminen 1.5 Trilyon TL yani 500 milyar dolar. Bu haliyle tüm dünyada 10 milyar dolar değerinde olan bitcoin’lerin 50 katı ediyor. Düşünün, Türkiye’deki blockchain parası “vadeli çek” dünyadaki bütün bitcoin’lerin 50 misli büyüklükte. Gel de şimdi bu ülkeyi ciddiye alma.
Yapılacak iş de çok zor değil: Bu kağıt evrenin, vadeli çeklerin dijital bir blockchain üzerine yazılmaya başlanması ile tüm dünya para sistemine bu ülkeden çıkma dijital ve çok orijinal bir alternatif katılabilir.
