Son zamanlarda tüm dünyada ekonomik anlamda ortak bir sorun var: Enflasyon. Ülkeler bazında enflasyon oranları farklı olsa da aslında günümüzde küresel anlamda enflasyonun bir sorun olduğu ifade edilebilir. Peki, enflasyon nedir, nasıl oluşur, deflasyon nedir, nasıl oluşur?
Enflasyon ve Deflasyon
En basit hali ile mal ve hizmet fiyatları yükseldiğinde enflasyon, bu fiyatlar düştüğünde deflasyon meydana gelir. Aynı madalyonun zıt tarafları olan bu iki ekonomik koşul arasındaki denge oldukça hassas ve bir ekonomi hızla bir koşuldan diğerine geçebilir. Merkez bankaları, fiyat değişikliklerinin seviyelerini yakından takip eder ve faiz oranlarını belirlemek gibi para politikaları uygulayarak deflasyonu veya enflasyonu durdurmak için hamle yapar.
5 tür enflasyon olduğundan bahsedebiliriz:
- Hiperenflasyon: Hiperenflasyon dönemlerinde mal ve hizmet fiyatlarının aylık bazda yüzde 50 gibi artışlar yaptığı görülür. Ancak hiperenflasyonun çok nadir görüldüğü ifade edilebilir.
- Varlık enflasyonu: En sık karşılaşılan varlık enflasyonunu bir örnek ile kolaylıkla açıklayabiliriz. Örneğin, her bahar, emtia tüccarları petrol fiyatlarını artırdığı için petrol ve gaz fiyatları yükselir. Çünkü yaz döneminde petrole daha fazla talep olacağı biliniyor.
- Emekleyen enflasyon: Ekonominin iyiye gittiğini gösteren bu enflasyon türünde yıllık bazda mal ve hizmet fiyatlarının yüzde 3 gibi düşük artışlar sergilediği görülüyor.
- Zararlı enflasyon: Bu enflasyon tipinde fiyatların yıllık bazda %10’lara kadar yükseldiği görülüyor. Dolayısıyla bu enflasyon yaşandığı dönemde insanların temel ihtiyaçlarını dahi karşılayamadığı görülüyor.
- Koşan enflasyon: Fiyatların yılda %10 veya daha fazla arttığı durumlara koşan enflasyon adı veriliyor. Bu enflasyonun döviz dalgalanmalarında ortaya çıktığı ifade edilebilir.
Deflasyon Mu, Enflasyon Mu Daha Kötü?
Öte yandan deflasyon, çok fazla mal mevcut olduğunda veya bu malları satın almak için dolaşan yeterli para olmadığında ortaya çıkar. Sonuç olarak, mal ve hizmetlerin fiyatı düşer. Ancak pek çok uzman izim fiyatların düşmesi olumlu gibi algılansa da aslında deflasyonun, enflasyondan daha kötü olduğunu ifade ediyor. Çünkü çünkü faiz oranları ancak sıfıra düşürülebilir. İşletmeler ve insanlar kendilerini daha az varlıklı hissettikçe daha az harcarlar ve bu da talebi daha da azaltır. Fiyatlar buna tepki olarak düşer ve şirketlere daha az kar sağlar. İnsanlar fiyatların düşmesini beklediklerinde, satın alma işlemlerini mümkün olduğu kadar uzun süre ertelerler. Bu, talebi daha da azaltarak işletmelerin fiyatları daha da düşürmesine neden olur. Bu kısır döngünün ise oldukça kötü sonuçlarının olduğu düşünülüyor.
