Afganistan’ın başkentinde bulunan Kâbil Havalimanı’na indiğiniz zaman, valizlerinizi mahvolmuş buluyorsunuz. Tozlu bir odada saatlerce gümrükten geçmeyi bekledikten sonra ülkeye ilk adım attığınızda çok cepli ceketiyle ‘’Dolar! Euro! Pound! Afgani! Kaldaar! Tomaan! Rupi!’’ diye bağıran bir adam dikkatinizi çekiyor.
Diğer bütün düşük değerli ulusal para birimine sahip gelişmemiş ülkelerde olduğu gibi Afganistan’da da döviz büroları önem teşkil ediyor. 2001 yılından bu yana ülkeye akın eden yabancı ülkelerden, işçilerin ve ziyaretçilerin paralarını birçok farklı para birimine dönüştürmeleri gerekiyor.
Afganistan’da para değişimi yapan kişilere sarraf adı veriliyor. Sarraflar duruma göre para aktarımları yapsa da, genellikle yabancıların getirdikleri para birimleriyle hatta ticari hesaplarla ilgileniyor. Sarraflar ‘’hawala’’ adı verilen ve kökeni binlerce yıl geriye dayanan bir sistemi pratikte hala kullanıyor. İşlem ücreti genellikle %1 oluyor ve herhangi bir yasağa takılmadan para gönderilebiliyor. Bazıları için bu geleneksel, sansürlenemez ve ucuz yöntem en uygun para gönderme biçimi. Bankalar ve Western Union’ın gibi kurumların bu sarraflarla yarışmaları mümkün görünmüyor.
Eğer yeterince tecrübeli bir gezginseniz havalimanında karşınıza çıkıveren sarrafların ‘’insafsız’’ komisyon aldığını bilirsiniz. Yerlilere göre bu sarraflar her 100 dolar için 1-2 dolar ya da tek bir işlem için %2 komisyon alır. 2 dolar da yerel standartlara göre pahalı sayılır, örneğin 3 dolara kuzu kebap yiyebilirsiniz.
Havalimanından uzaklaşıp bankaların yanında bulunan sarraflara giderseniz daha adil değişimler yapabilirsiniz. Sarrafınızı seçtikten sonra ne kadar ve hangi paradan almak istediğinizi belirtirsiniz ve sarraf o anda akıllı telefonundan döviz kuruna bakar. Bu sarrafların aldıkları komisyonlar 100 dolar başına 0.20 doları geçmiyor. Eğer daha fazla ödediyseniz kandırılmış olursunuz.
Afganlar diğer gelişmemiş ülkelerde olduğu gibi zor kazandıkları paralarını afgani olarak saklamıyor, neredeyse bütün paraları ile dolar alıyorlar. Hatta bazı yerel satıcılar sadece dolar kabul ediyor. Afganistan’ın doğu kesimlerinde ise Pakistan’la olan iş bağlantılarından dolayı Pakistan rupisi kullanılıyor. Çoğu Afgan aile, biriktirdiği para ile altın almayı tercih ediyor ve altın satıcıları sadece dolar kabul ediyor.
Peki Afganistan’da birçok para birimi kullanılırken, Bitcoin neden hala yaygınlaşmamış durumda?
Bu sorunun cevabını Bitcoin’in kullanılmaya başladığı gelişmemiş ülkelerde arayabiliriz. Örneğin Venezuela, Zimbabve ve İran ilk akla gelen ülkeler. Bu ülkelerin Bitcoin kullanmasının iki ortak nedeni var; en önemlisi Bitcoin’e ihtiyaç duyulması, diğer neden ise Bitcoin’in ulaşılabilir ve uygun olması. Venezuela’yı ele alalım, Venezuela’da elektrik ucuz olduğu için Bitcoin madenciliği ile iyi kar edilebiliyor. Bu yüzden yabancı para birimlerine olan büyük ilgiden Bitcoin de nasibini alıyor. Zimbabve’deyse şu anki volatilitesine rağmen Bitcoin, Zimbabve dolarından daha güvenli. Ayrıca uzun vadede daha fazla kazanç getiriyor. Zimbabveli girişimcilerin başarılı Bitcoin borsaları bulunuyor. İran adına Bitcoin, ABD’nin finansal yaptırımlarına maruz kalmamak için kullanabilecekleri bir para birimi. Aynı zamanda İran’da iyi eğitimli, teknolojiyi bilen kripto para meraklıları bulunuyor.
Batıda Bitcoin’e uyum sağlayan ülkeler Bitcoin’in ardındaki düşünceye odaklanmışken, 3. dünya ülkelerinde Bitcoin bir ‘’fırsat’’ olarak görülüyor; çünkü Bitcoin’e ihtiyaç duyuluyor. Afganistan gibi ülkeler zaten yabancı para birimleri tarafından etki altına alınmış durumda, bu yüzden kendi para birimleri yerine daha istikrarlı para birimleri kullanılıyor. Bitcoin’in de yaygınlaşmaması için bir sebep yok. Sorun şu ki Bitcoin’i kolayca satın alabilecekleri bir yöntem bulunmuyor.
Afganistan ana akım medyasında henüz Bitcoin ve kripto para haberleri yer almıyor. Bitcoin’i bir şekilde duymuş ya da satın almış kişilerin çoğu İngilizce veya İran kaynaklı haberlerden faydalanıyor. Tabii ki bu insanlar istisna sayılır, Afganistan’ın okur yazar oranı %40’ın altında.
Bitcoin’le yeni tanışmış birçok insan bu alanda başarılı olmak için geç kaldıklarını düşünüyorlar; ama gerçekte öyle değil. Bitcoin satın almak isteyen ancak cüzdanları, anahtarları ve bunu nasıl yapacağını bilmeyen bir azınlık bulunuyor. Okuma yazma bilmeyen ya da anlatsanız da anlamayacak insanlar tarafından Bitcoin, Facebook gibi ulaşılabilir olduğunda yaygın kullanılmaya başlayabilir. Tıpkı akıllı telefonundan global forex uygulamaları kullanarak fiyatları öğrenen sarraflar gibi.
Bitcoin’in herkes tarafından ulaşılabilir olması tamamen doğru araçların kullanılmasına bağlı. Bundan on sene önce sadece yüksek teknik bilgiye sahip olanlar işlemleri programlayıp Bitcoin gönderebiliyordu. Şimdilerde kodlama bilmemize gerek yok, cüzdan ara yüzü bunu bizim yerimize yapıyor. Kripto para dünyası keşfedilmemiş alanlarda öncü olmak isteyen girişimciler ve yaratıcılar için mükemmel fırsatlar sunmaya devam ediyor..
Kaynak: Medium
