Blockchain ya da blok zincir teknolojisi son yıllarda finansal sistemlerden tedarik zincirlerine kadar birçok alanda kullanılmaya başlandı. Bilmeyenler için bu teknolojinin iki temel türü bulunuyor; herkese açık (public) ve izne dayalı (permissioned). İzine dayalı Blockchain, yalnızca belirli kullanıcıların katılımına izin veren bir sistem. Katılımcılar, önceden belirlenmiş kurallar çerçevesinde ağa dahil olabiliyor. Bu yapı özellikle kurumsal ihtiyaçlara odaklanıyor.
Permissioned Blockchain’inin Temel Özellikleri
Permissioned Blockchain, merkeziyetsizlik ile kontrol dengesini birleştirmektedir. Katılımcıların kimlikleri bilinir ve yetkilendirme sürecinden geçerler. Bu sistemde veri paylaşımı sınırlı tutulabilmektedir. Örneğin, bir banka konsorsiyumu kendi aralarında işlem yaparken dışarıdan erişimi engelleyebilir. Ağın yönetimi önceden belirlenmiş kurallara göre yapılmaktadır.
Bu tür Blockchain ağlarında konsensüs mekanizmaları (işlem onaylama süreçleri) daha hızlı çalışmaktadır. Bunun nedeni katılımcı sayısının sınırlı olmasıdır. Bitcoin $88,007.81 gibi herkese açık ağlarda onay süreçleri uzun sürerken, izne dayalı sistemlerde onay süreci saniyeler içinde tamamlanmaktadır.
TEK EKRANDA anlık fiyatlar, önemli veriler, haberler, son gelişmeler, yorum ve tartışmalar COINTURK Chat'te! Hemen gelin gözünüzden hiç bir şey kaçmasın!!
Permissioned Blockchain Nasıl Çalışır?
Sistem, katılımcıların yetkilendirilmesiyle başlamaktadır. Bir yönetici veya konsorsiyum ağa kimlerin dahil olacağını belirler. Ardından her kullanıcıya dijital kimlik verilir. İşlemler yalnızca bu kimliğe sahip kullanıcılar tarafından görüntülebir.

Konsensüs mekanizması olarak genellikle Pratik Bizans Hata Toleransı (PBFT) veya RAFT gibi yöntemler kullanılmaktadır. Bu konsensüs algoritmaları az sayıda katılımcıyla hızlı anlaşma sağlamaktadır. Örneğin, PBFT’de her katılımcı işlemi doğrulamakta ve sonuçlar çoğunluk oylamasıyla onaylanmaktadır.
Dahası veriler şifrelenerek bloklara kaydedilir. Ancak herkes blokları okuyamaz. Yetki seviyelerine göre kullanıcıların erişim hakları sınırlandırılmaktadır. Bu sayede gizli bilgiler korunmaktadır.
Kurumlar Neden İzne Dayalı Blok Zincirleri Tercih Etmektedir?
Kurumsal dünyada veri gizliliği ve uyumluluk önem taşımaktadır. İzne dayalı blok zincir doğrudan bu ihtiyaçlara cevap vermektedir. Örneğin, sağlık sektöründe hasta verileri yalnızca yetkili doktorlar tarafından görüntülenebilmektedir.
Sistemin yüksek performanslı olması da tercih sebebidir. Sınırlı katılımcı sayısı işlem hızını artırmaktadır. Ayrıca enerji tüketimi herkese açık ağlara göre daha düşüktür. Bitcoin madenciliği yüksek enerji gerektirirken, izne dayalı sistemlerde bu sorun yaşanmamaktadır.
İzne dayalı blok zincirlerde regülasyonlara uyum da kolaydır. Denetim kurumları, ağdaki katılımcıları izleyebilmektedir. Bu da finansal suçlarla mücadelede avantaj sağlamaktadır.
Permissioned Blockchain Hangi Sektörlerde Kullanılmaktadır?
- Finans: Permissioned Blockchain, Bankalar arası para transferleri ve akıllı sözleşmeler için idealdir. Örneğin, Ripple (XRP)
$2.13 izne dayalı bir ağ üzerinde çalışmaktadır.
- Tedarik Zinciri: Permissioned Blockchain’lerle ürünlerin kökeni ve taşınma süreci takip edilebilmektedir. Walmart gibi şirketler tedarik zinciri yönetiminde bu teknolojiyi kullanmaktadır.
- Sağlık: Permissioned Blockchain’ler aracılığıyla vasta verilerinin güvenli paylaşımı sağlanmaktadır. Farklı hastaneler arasında bilgi akışı kolaylığı sağlanmaktadır.
- Devlet Hizmetleri: Permissioned Blockchain ile kamu kayıtlarının şeffaf ve güvenli tutulması için kullanılmaktadır. Örneğin Estonya, dijital kimlik sistemini Permissioned Blockchain ile yönetmektedir.
- Enerji: Elektrik dağıtım şirketleri, enerji ticaretini Permissioned Blockchain’lerle sistemle optimize edebilmektedir.
Permissioned Blockchain’in Güvenlik ve Ölçeklenebilirlik Avantajları
Permissioned Blockchain, veri bütünlüğünü korumaktadır. Yetkisiz erişim engellendiği için saldırı riski azalmaktadır. Ağdaki her değişiklik kayıt altına alınmaktadır. Bu da veri manipülasyonunu neredeyse imkansız hale getirmektedir.
Sistem, ölçeklenebilirlik konusunda da esneklik sunmaktadır. Permissioned Blockchain’de katılımcı sayısı arttıkça sistem yavaşlamaz. Çünkü konsensüs mekanizmaları ölçeklenebilir şekilde tasarlanmaktadır. Örneğin, Hyperledger Fabric gibi ağlar binlerce işlemi aynı anda gerçekleştirebilmektedir.
Permissioned Blockchain’in Dezavantajları
Diğer yandan Permissioned Blockchain’ler merkeziyetsizlik iddiasını zayıflatmaktadır. Çünkü ağın kontrolü belirli kurumlarda toplanmaktadır. Bu da Blockcain’in temel felsefesiyle çelişmektedir.
Dahası teknolojiyi entegre etmek maliyetli olabiliyor. Kurumların altyapıyı baştan inşa etmesi gerekmektedir. Bu nedenle yetenekli geliştirici bulmak zorlaşmaktadır.
Son olarak, farklı izne dayalı ağlar arasında uyum sorunları yaşanabilmektedir. Çünkü veri paylaşımı için ortak standartlar henüz yaygınlaşmamıştır.
İzine Dayalı Blok Zincirin Gelecekteki Rolü ve Potansiyeli
İzine dayalı blok zincir, kurumsal dünyada varlığını güçlendirecek gibi görünmektedir. Özellikle veri paylaşımının hassas olduğu sektörlerde kullanımının artması beklenmektedir. Teknolojinin olgunlaşmasıyla maliyetlerin düşmesi öngörülmektedir.
Bu alan için gelecekte yapay zeka ve nesnelerin interneti (IoT) ile entegrasyon da öne çıkması beklenmektedir. Akıllı cihazların güvenli iletişimi için bu sistemlerin kullanımı söz konusudur.
Regülasyonların netleşmesi, teknolojinin benimsenme hızını belirleyecek ana etmendir. Devletlerin Blockchain teknolojisine ilgisinin artmasıyla özellikle kritik alanlarda izine dayalı blok zincir gibi izne dayalı modellerin öne çıkması beklenebilir.