Kripto paralarla ilgilenen yatırımcıları çeşitli gruplara ayırabiliriz. Bunların önemli bir kısmı maddi kayıplarını kripto psikolojisine borçlu. Peki kripto paralar yatırımcılar maddi ve manevi zarar veren bir alan mı? Türkiye ve dünyadaki yatırımcılar neleri yanlış yapıyor? Bu konuda fikirlerine danışılan önemli bir isim görüşlerini açıkladı. Birkaç kat değerlenebilecek altcoin müjdeleri kadar ilgi çekici görüşmese de buradaki bilgiler hayatınıza daha fazla dokunabilir.
Kripto Para ve Ruh Sağlığı
The DeFi Edge tarafından açıklanan görüşler değerlidir. Çünkü bu ismin görüşlerine çok sayıda doktor ve terapist başvurdu. Küresel ölçekte bir ruh sağlığı krizi var. Örneğin Amerika’da 2,5 milyon gençte şiddetli depresyon var. Alkole bağlı ölümler 2019-2020 yılları arasında %25 arttı. Ruhsal sorun yaşayan yetişkinlerin en az yarısı profesyonel destek almıyor. Bir de bunun üzerine kripto paraların getirdiği stresi koyalım.
Bazı araştırmalar spekülatif kripto para yatırımlarının kumara benzerliğine dikkat çekiyor. Bu arada yasal olarak düzenlenmemiş olan spekülatif tokenler kumardan da riskli. Yasal olarak belirli sınırlar çerçevesinde birçok ülkede kumar oynanabiliyor. Ancak işletmeler devlet tarafından denetleniyor fakat bu tokenler denetlenmiyor.
Kripto Para Yatırımcısının Anıları
The DeFi Edge bize 2017 yılının Kasım, Aralık ayında yaşadıklarını anlatıyor. O günleri birçoğumuz yaşadık. Kasım ayında NANO alırsınız fiyat 0,14 dolardır ve ardından 5 hafta geçer. Sabredebildiyseniz 33 dolara satma imkanı bulurdunuz. TRX ve diğerleri için de benzer şeyler çok fazla yaşandı. O günlerde PUMP’lar 4 haneli yüzdelerde fiyat artışı demekti. Popüler isim o günleri anlatırken şunları söylüyor;
“Bu artık bir sorun olmaya başladı. Portföyümü her açtığımda, beynime en saf uyuşturucu maddelerin dolduğunu hissediyordum. Ve düzeltmem her zaman telefonumda bir düğme uzaktaydı. Bu yüzden kendimi her 10 dakikada bir portföyümü kontrol ederken buldum. Kripto haberlerine ayak uydurabilmek için günde 5 saatten fazla uyumuyordum. Bazı günler yatağa girdiğimde yemek yemeği unuttuğumu hatırlardım. Sosyal çevrem çok büyük zarar gördü.”
Peki sonra? Sonrasında kripto para kışı geldi. Her altcoin minimum %90 düştü. The DeFi Edge 10 milyon dolardan fazla parasının hızla eridiğini izledi.
“Herkesin dediği gibi hold ediyordum. Ancak piyasanın iyileşmediğini fark ettim. Her geçen gün psikolojik durumum daha da kötüleşiyordu. Kafamda senaryoları tekrar etmeye ve alternatif gerçekleri hayal etmeye devam ettim. Neden bu kadar açgözlüydüm? Kâr alsaydım, bir Malikaneyle çekip gidebilirdim! Kripto paraları bırakana kadar bu pişmanlık beni yiyip bitirdi.”
The DeFi Edge yaklaşık 2 yıl kripto paralar ara veriyor.
Kendinize Yatırım Tavsiyesidir
Edge (kısa olsun tam takma adını kullanmayalım) tekrar kripto paralara girmek istiyordu. Ancak daha önceki acı tecrübesinden bir ders çıkarması da şarttı. Bu onu, ruh sağlığı hakkında daha fazla çalışmaya itti. Kripto paralarda bağımlılık yapan şey nedir? Satın aldığınız kripto paranın hızla yükseldiği günleri hatırlayın. O his kumar oynarken büyük ikramiyeye koşan bir kumarbazın yaşadığı duygulara fazlasıyla benziyor. Dopamin salgılıyorsunuz.
Dopamin, motivasyon için gerekli bir beyin kimyasalıdır. Zevk beklentilerini kovalamanızı sağlar. Teknoloji bunu bize bir süredir zaten sağladı. İyi hissetmek istediğinde telefonu eline alıyorsun.
O halde tavsiyelere geçelim.
- Asla yönetemeyeceğiniz bir borç ile yatırım yapmayın.
- Tavsiye üzerinde kripto para yatırımı yapmayın.
- Sizi ikna etmeyen hiçbir projeye para bağlamayın.
- Sosyal medyadaki salya akıtan abartılı gizli reklam pazarlamalarına inanmayın.
- Düşük hacimli kripto paralar size her zaman para kazandırmaz. Çoğu zaman tüm paranızı kaybedersiniz.
- Hayatınızın merkezinde kripto para olmasın. Haftada en az 3 saat spor, gezi veya sizi eğlendirebilecek başka bir etkinliğe zaman ayırın.
- Odağınızın iyi olması için beyninize güzel bakmanız gerekiyor. O halde daha az şeker, daha iyi uyku, daha az işlenmiş gıda, daha düşük kafein ve hatta günde 30 dakika güneş ışığı alın.
- Sosyal medyayı sadece fenomenleri vs takip etmek için kullanmayın. Sahte isimler, sahte resimler, sahte iş hayatlarıyla insanları aldatan çok fazla kötü niyetli insan var. Sosyal medyayı araştırma için kullanın. Eğer kriptoyla ilgileniyorsanız bu alanda yeni çalışmaları inceleyin. Hayatınız teknik analizden ibaret olmasın. Ben bu yılın başında aldığın bir NFT için Fransa’daki kurucuyu tüm sosyal medya hesaplarından takip ediyorum. Proje ilerlemiyor ve kurucumuz sürekli yeni kiraladığı evinde partiler yapıyor. Demek ki yanlış yapmışım. Ben bunu söyleyebiliyorsam bunu devam eden sıkı takibime borçluyum.
- Sosyal medya uygulamalarına günlük saat limiti koyun. 4 saat bile fazla ve bu kısıtlamayı koyabilen Android uygulamalar var. Iphone kendi özelliği olarak da bunu sunuyor.
İnandığınız, güvendiğiniz, ayakları yere basan, borç para kullanmadan yaptığınız yatırımcılar sizi psikolojik olarak çok fazla sıkmaz. Ancak aşağıdakileri yapıyorsanız işiniz gerekten zor.
- Yatırım yaptığınız tokenin fiyatının artması sizin ve topluluğunuzun atacağı Tweetlere bağlıysa
- Yeni yatırımcıları projeye dahil etmek için gerilla marketing yapıyorsanız. Bunun piramit şemasından farkı ne?
- Dünyaya huzur ve barış getirecek yegane projeye yatırım yaptıysanız geçmiş olsun. Böyle bir proje yok ve gelecekte hiçbir kripto para projesi dünyadaki devasa sorunları çözmeyecek.
- Mükemmel olduğunuz söyleyen layer1 projelerinden birine yatırım yaptırsanız. Hız, güvenlik, ölçeklenebilirlik yani tüm konularda biz mükemmeliz diyorlarsa kesinlikle yalan söylüyorlardır. Blockchain henüz bu mükemmelliğe ulaşamadı.
- 5 dakika aralıkla cüzdanınızı kontrol ediyor ve işlem yapmadan duramıyorsanız.
Daha o kadar çok uzatılabilir ki bunlar. Geçtiğimiz yıl kripto paralarla tanışan çevremdeki insanlara ben 2017-2018 yılını anlatamıyordum. Çünkü yaşamadıkları bir tecrübeydi ve anlamak istemiyorlardı. Her şeyin sürekli olarak yükseleceğini düşünüyorlardı. Fakat 2022 yılı herkese büyük bir ders oldu. Terra iflası bir ders oldu. Sürekli yükseliş bekleyen 3AC kurucu ortağı Su Zhu bunlara bir ders oldu. Karar sizin.
