Bireysel ve kurumsal olarak kripto para yatırımlarıyla ilgileniyorsanız piyasalarda işlem yapmadan önce dikkat etmeniz gereken önemli konular bulunuyor. Kripto paralar son birkaç yılda ülkemizde çok sayıda insanın küçük çaplı servetlere ulaşmasını sağladı. Ancak daha büyük oranda yatırımcı tüm parasını veya önemli kısmını bu sektörde kaybetti. Tam da bu yüzden doğru yatırımlar yapmak önemli, kripto para yatırımcılarının dikkat etmesi gereken 6 altın kuralı dikkatinize sunuyoruz.
Altyapı
Belki de en önemli nokta yatırım yapacağınız projenin hangi altyapı kullandığıdır. Yatırım yapacağınız kripto varlık hangi altyapıyı kullanıyor? Örneğin BSC ağında üretilmiş bir BEP-20 token ise bunu sizde yapabilirsiniz. Yani kolayca çok düşük bir maliyetle kendi Token’ınızı üretebilirsiniz.
Ethereum ağında üretilen bir ERC-20 token için de aynı şeyi söyleyebiliriz. Bu tokenlardan Coin Marcet Cap’da binlerce var ve insanlar altyapısını umursamadan sadece kazanç umuduyla bu projelere yatırım yapıyor.
Örneğin Bitcoin, Ethereum bunlar kendi oluşturdukları Blockchain algoritmasıyla ağlarını kurdular. Yaşamlarına bu şekilde devam ediyorlar ve aynı zamanda daha fazla kripto ağının oluşmasına da adeta babalık ediyorlar. Ethereum veya Bitcoin ağından farklı isimlerde kripto varlıklar türetilebiliyor.
Bir ERC-20 ve BEP-20 token’a yatırım yapmadan önce iyice düşünmelisiniz ve diğer altın kurallar ışığında onları incelemelisiniz. Yoksa Sedat Peker Coin gibi garip kripto varlıklara yatırım yaparak paranızın yok olmasını izlersiniz.
Piyasa Değeri
Kripto varlıkların büyüklüğünü ölçen ana veri “piyasa değeridir” örneğin 640 Milyar dolar ile Bitcoin en değerli kripto varlıktır. Bunu Ethereum ve Tether izliyor. Ancak piyasa değeri verilerinde bazı tuzaklar var ki yatırımcılar bunlara kolaylıkla kanıyor.
Bir kripto varlığın piyasa değeri aşağıdaki formülle hesaplanır.
Piyasa Değeri = Güncel Fiyat x Dolaşımdaki Arz
Ancak bazı yeni projeler (özellikle onlar) piyasa değerini kolay bir şekilde artırmak için trilyon ve hatta katrilyon adet arz ile ortaya çıkıyor. Bu durum da çok düşük hacimlerle piyasa değerinin hızla artmasını sağlıyor. Eğer projeyi ortaya çıkaran ekip belli bir sermaye ile bu işe giriştiyse yapay hacimler oluşturarak sadece komisyon bedeli ödeme suretiyle a cüzdanından b cüzdanına varlık satışı yapabilir. Bu durum hacmi artırır ve doğal olarak fiyatın aynı zamanda piyasa değerinin yukarı yönlü tetiklenmesini sağlar.
Ayrıca yatırımcılarda “bu token iyi bir hacim yakaladı ve piyasa değeri harika” gibi bir algı oluşturur. Bu yüzden piyasa değerini oluşturan hacmin hangi borsalardan ne tür işlemlerle beslendiğini araştırın. Bir token’ın en fazla hacme sahip olduğu borsaya gidin ve alımları robotlar mı yapıyor, yoksa insanlar mı? Bunu inceleyin, sürekli alış ve satış mı oluyor bunu da irdeleyin. Eğer şüpheleniyorsanız bu yatırımı yapmayın ve paranızı riske atmayın.
Fiyat Geçmişi
Özellikle yeni dönem yatırımcılarının unuttuğu detaylardan biri de fiyat geçmişidir. Geçtiğimiz yıllarda yaşanan ayı dönemini görmedikleri için en ufak düşüşte ilgili kripto varlığın ucuzladığı algısına kapılırlar.
Peki şunu soralım, BAKE şu an %50 düşse alır mısınız? Bu ucuz bir fiyat mıdır? Kesinlikle birçok kripto para yatırımcısı sadece düşüş oranına bakarak BAKE’in fiyatının ucuzladığını düşünür. Ancak BAKE şu an Ocak ayına göre 128 kat daha pahalı, yani fiyat %99 bile düşse ancak Ocak ayı tabanına dokunabilir.
Mevcut fiyatlar bir kripto paranın her zaman gerçek değerini yansıtmaz. Bunun önemli bir kısmı şişirme olabiliri, tahta yapıcıların (balinaların) baskılamaları sonucu oluşmuş fiyatlar olabilir veya hacimsizlik sebebiyle fiyat yatay seyrediyor olabilir.
Tüm bu sebeplerden dolayı yatırım yapacağınız kripto paranın geçmiş fiyat hareketlerini inceleyin. Eğer proje ATH noktasından çok fazla uzaklaşmış ve bu yılki boğada yukarı çıkmamışsa büyük ihtimalle uzun vadeli yatırımınızda da size kazanç getirmeyecektir.
Tam tersi son boğada çok fazla yükselmiş ve az miktarda düşmüşse bu da sizin için risk olabilir. Yakın zamanda yaşanabilecek büyük bir düşüş trendi o kripto paranın %90’ın üzerinde düşüş yaşamasına sebep olabilir.
Topluluk
Meme tokenlar için bu propaganda ve pazarlama aracı haline gelen yapay topluluklardan bahsetmiyorum. O toplulukların neredeyse tamamı erken dönem yatırımcısıdır ve tek amaçları projelere daha fazla insanını girmesini sağlayarak 10-50 kat arası kazançlarla tokendan çıkmaktır. Kolay yoldan zengin olmayı hedeflerle ve sosyal medyada deli gibi yatırımcısı oldukları coinleri pompalarlar.
Ancak yapmanız gereken bu erken dönem yatırımcılarına kanmak olmamalıdır. Peki ne yapmalısınız? Yatırım yapacağınız projenin sosyal medya hesaplarını inceleyin, Google ve sosyal medya arama trendlerini inceleyin. Proje hangi vakıflarla ortaklı yapmış ve bu vakıfların çapı/kapsamı/gücü nedir, bunları inceleyin. Hangi fon yöneticileri bu kripto varlığı destekliyor, neden destekliyor bunların cevaplarını bulmaya çalışın. Ayrıca bu fon yöneticilerinin ve bilindik yatırımcılarının geçmişte destekledikleri projelerin başarılarını inceleyin. Ücretli şekilde proje reklamı yapan popüler analistlerin paylaştığı varlıklara karşı her zaman temkinli durun ve söylediklerinin gerçeğe ne kadar yakın olduğunu kurcalayın.
Talep
Bu husus piyasa değeri ve fiyat geçmişiyle bağlantılıdır. Yatırım yapacağınız kripto varlığın ne denli talep gördüğünü muhakkak inceleyin. Hangi borsalarda ne kadar işlem hacimlerine sahip ve holder olarak tanımlanan orta/uzun vadeli yatırımcıların sayısına ulaşmaya çalışın. Aktif cüzdanlarda ne kadar varlık tutulduğunu ve bu yatırımların cüzdanlar arasında ne kadar homojen dağıldığını inceleyin. Örnek olması için Pitbull Coin (PIT) nedir isimli haberimize göz atın, orada bu tokena yatırım yapan kullanıcıların dağılımı ve cüzdanlarındaki miktarlarla ilgili detaylı bilgileri göreceksiniz.
İlk bakışta ağ analiz sistemlerinde paylaşılan veriler yanıltıcı olabilir. Örneğin 250.000 aktif cüzdana sahip olduğunu iddia eden bir varlık bu rakamı kendisi şişirmiş olabilir. Bu cüzdanların ne denli aktif olduğunu ve yaptığı transfer hareketlerini rastgele inceleyin. Proje yöneticileri tarafından otomatik olarak oluşturulmuş ve sadece belli miktar token aktarılmış cüzdanların sayısı fazla ise ve hepsi aynı kaynaktan besleniyorsa burada dikkatli olmalısınız. Yatırımlarınızla ilgili araştırma yaparken her zaman şüpheci olun.
Adeta bir müşteriye kredi veren banka gibi davranın. Projeye incelemeye başlarken ona 100 puan verin ve her negatif izleniminizde negatif puanlar vererek 100’den aşağıya düşün. Eğer araştırmalarınız bittiğinde elde kalan skor sizi tatmin ediyorsa yatırım yapabilirsiniz. Ancak birçok token için eksi puana düştüğünüzü hemen göreceksiniz. Bu durumda da paranızı kaybetmeyi göze alarak kısa vadeli alım satımlar yapabilirsiniz. Örneğin %40 artış yaptığında bunu satacağım ve paramın sıfırlanma ihtimalini biliyorum diyerek kendinizi şartlayın. Sonrasında fiyat hedefinize ulaştığınızda hızlı bir şekilde o yatırımınızdan kaçın!
Vaat Edilenler
En önemli konu budur. Bir proje siz ne vaat ediyor, yani ekosistem için ne gibi faydalar üreteceğini söylüyor? İnsanlar bu projeye neden yatırım yapsın gibi soruları mutlaka kendinize sorun. İlgili kripto paranın mutlaka internet sitesinde bir yol haritası sayfası bulunur.
Yol haritası (roadmap) bir kripto paranın en önemli detayıdır. Projenin neyi amaçladığını ve bugüne kadar neler yaptığını buradan görebilirsiniz. Çok uçuk vaatlerde bulunan ve geliştirici ekibi anonim olan yeni projelere karşı dikkatli olun. Umut satan varlıkların çoğu zaman başarısız olduğunu unutmayın. Tüm dünya A Coini kullanacak veya biz hepsinden daha iyiyiz diyenlere neden sorusunu mutlaka sorun!
Son bir not, internette kısa bir araştırma yapın. Borsalardan delist olan yani atılan varlıkların bir listesini çıkarın. Bu batan projelerin ne gibi ortak özelliklere sahip olduğunu kolayca göreceksiniz. Yatırımcıların bu kripto paralarda ne kadar para kaybettiğini görün ve güven skoru düşük tüm yatırımlarınızın bir gün borsalardan delist olarak paranızı sıfırlayabileceğini bilin.
