Büyük kripto çöküşünü tetikleyen FTX iflası hakkında yeni bilinmeyeler ortaya çıkıyor. İki kritik detay var. Bunlardan biri Türkiye ile ilgili ve diğeri çöküşü önceden gören düzenleyicilere işaret ediyor. FTX çöküşü önceden tahmin edilemez miydi? Veya düzenleyiciler benzer iflaslardan kaçınmak için ne yapmalı? Aslında bu soruların cevabı büyük oranda netleşti.
FTX Çöküşünü Biliyorlardı
Bir rapora göre FTX, kripto borsasının feci çöküşünden birkaç ay önce Avustralya’nın mali düzenleyicisi ile alarm zillerini çoktan çalmıştı. The Guardian Australia’nın bilgi edinme özgürlüğü talebiyle ortaya çıkan belgelere göre, Avustralya Menkul Kıymetler ve Yatırım Komisyonu (ASIC) ilk olarak Mart 2022’de şirketin yerel operasyonlarını incelemeye başladı. Endişeler ilk olarak Australian Financial Review’da FTX’in birkaç hafta içinde ülkede faaliyete geçme planlarını ele alan bir makale ile ortaya çıktı. The Guardian’ın haberine göre, FTX’in müşterilerin yatırımlarının 20 katına kadar marj kredileriyle kripto satın almalarına izin vereceği iddiası personeli rahatsız etti.
30 Mart’ta, düzenleyicilerin FTX temsilcileriyle bir telefon görüşmesi yaptığı ve bu görüşme sırasında kripto firmasının düzenleme çabalarından bahsettiği ve müşterileri dolandırıcılık konusunda uyarma sözü verdiği bildirildi. Takip eden aylarda ASIC, FTX Australia’ya üç bildirim göndererek faaliyetleri hakkında daha fazla bilgi istedi. Bu bildirimler, ASIC’in kanun uygulama faaliyetlerine müdahale edebileceği gerekçesiyle bilgi edinme özgürlüğü talebinin bir parçası olarak yayınlanmadı.
Düzenleyici kurumun bir sözcüsü The Guardian’a yaptığı açıklamada şunları söyledi;
“Mart 2022’den bu yana ASIC, FTX Australia tarafından sunulan finansal ürünler hakkında FTX Australia’ya sorular yöneltmiştir. Sorulan konular arasında fiyatlandırma, FTX Australia’nın ASIC’in (farklılıklar için sözleşme) ürün müdahale emrine uyumu ve müşterilerin işe alınması yer alıyordu.”
FTX Australia, 2021 yılında Avustralya Finansal Hizmetler Lisansına (ASFL) sahip olan mevcut bir şirketi satın alarak normal lisanslama prosedürlerini atladığı için lansmanından önce ASIC tarafından onaylanmamıştı. Bu şirket, IFS Markets, lisansı bir yıl önce başka bir şirket olan Forex Financial Services’i devralmak suretiyle almıştı. FTX, Avustralya genişlemesinin duyurulmasından sadece birkaç hafta önce kurulan Avrupa kolu için de benzer bir taktik kullanmıştı. Kuzey Kıbrıs Yönetimi merkezli K-DNA şirketini satın alan işletme, hizmetlerini Avrupa Ekonomik Alanı’ndaki (EEA) 30 ülkede sunmak için kullanılabilecek bir Kıbrıs Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (CySec) lisansı elde etti.
Bu detayların ortaya çıkmasıyla Kuzey Kıbrıs ve benzeri zayıf otoritelerden alan lisansların kripto para şirketlerini düzenleyicilerin radarına sokması muhtemeldir.
FTX Türkiye
İflas sürecinden FTX TR az sayıda yerel FTX şirketinin yaptığını yapıp müşterilerine ciddi miktarda ödeme gerçekleştirmişti. Hatta FTX global müşterisi olan Türkler varlıklarını FTX TR borsasına çekerek buradan banka hesaplarına havale yaptı. Ve FTX TR’nin varlıklarına ayrıca FTX ile bağlantılı şirketlere Türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından gerekli tedbirler uygulandı. Kripto borsası FTX, Cuma günü yaptığı bir başvuruda Türk yetkililerin ABD mahkemelerinden gelen talimatlara uyma ihtimalinin düşük olduğunu söyleyerek Türk birimlerini iflas davasının kapsamından çıkarmaya çalışıyor.
23 Kasım’da neredeyse tüm FTX varlıklarına Türkiye zaten el koymuştu. Bu tarihe kadar da FTX TR önemli miktarda ödemeyi en düşük bakiyelerden başlamak üzere hesaplara gönderdi. Halen bazı Türk mağdurlar yerel mahkemelere başvurarak el koyulan varlıklar üzerinden alacaklarının tahsil edilmesini istiyor.
SBF, ABD ile sorun yaşamamak için FTX ABD müşterilerinin tüm paralarını yerine koymuştu ancak diğer onlarca devletin vatandaşının FTX Global kanalıyla mağduriyetini umursamıyordu. Mevcut süreçte 1 milyon mağdur kullanıcı zararının karşılanması için ABD’de devam eden iflas davasının sonuçlanmasını bekliyor. FTX’in Alameda ile birlikte on milyarlarca dolar borcu bulunuyor ve 5 milyar dolara yakın varlığı var. Sürecin 2023 yılında tamamlanması beklenmiyor ve muhtemelen FTX Global müşterilerinin zararı büyük ölçüde tazmin edilemeyecek. Son olarak FTX iflas komitesi başkanı Ray, borsanın yeniden aktif hale getirilmesini ve böylece ödemelerin daha kolay yapılabileceğini söylemişti.
