English
Español
Kripto para yatırımcıları tarihin en büyük ticaret krizinin ortasında ne olup bittiğini anlamaya çalışıyor. Kriptonun daha büyük bir şeye dönüşmesinin ardından makroekonomik gelişmelere dair hassaslığı arttı. 3 yıldır PMI verilerinden merkez bankası toplantı tutanaklarına kadar her şeyin grafikler üzerinde sonuçlarını gördük. Bugünse daha büyük bir şeyin ortasındayız.
ABD Ticaret Dengesizliği
ABD’nin ithalatı 2005’li yıllarda 2 trilyon dolar civarındayken bugün 4 trilyon doları aştı. 1995 itibariyle ticaret dengesizliği katlanarak arttı ve bugün 3 trilyon dolarlık ihracata karşılık büyük bir ticaret açığı var. Tüm ülkelere karşı açıklanan tarifelerin temelinde de bu yatıyor. Trump haksız vergi politikaları nedeniyle ABD ekonomisinin yıllardır sömürüldüğünü daha adil karşılıklı vergi oranlarıyla bu kabusun artık biteceğini söyledi.
Kanada ve Meksika karşılıklı tarife rejiminin dışında tutuldu, ancak ABD’ye ihracatlarının önemli kısmında Mart ayındaki %25’lik tarifeleri sürüyor. Çin ile ABD arasındaki ticaret dengesi -295,4 Milyar dolarda. Avrupa Birliği için bu -235,6 milyar ve Meksika için 171,8 milyar dolar. Ticaret açığına sebep olan kalemlerin başında makine ve otomobil ithalatı geliyor. Çin özelinde elektronik ithalatı ise en büyük kalem. Araç ithalatı Kanada ile ticaret dengesizliğini de besleyen en büyük kalemlerden olduğundan Trump araçlar özel tarifeler de duyuruyor.
Ticaret açığı bir ülkenin iş yaptığı ülkeden ihraç ettiğinden daha fazla değerde mal ithal etmesi anlamına gelir. ABD bankacılık, sigortacılık, danışmanlık ve hukuki danışmanlık gibi hizmetlerin ihracatında çok başarılı olsa da elektronik, giyim ve diğer ürünler de dahil olmak üzere birçok kalemde dışarı yöneldi. Bu hem içerideki üretimi, istihdamı olumsuz etkiledi hem de ticaret açığını besledi.
Dün attığı adımla birlikte Trump artık tüm bunlara durun dedi. Fakat küreselleşme hikayesini de bitirdi. Bu şartlar altında işlerin, fabrikaların ABD’ye geri dönmesi o kadar kolay değil. Yeniden eski güzel günleri isteyen ülkeler için Trump üretiminizi ABD’ye kaydırın diyor.
Brüksel Özgür Üniversitesi’nde ekonomi profesörü olarak görev yapan Andre Sapir şunları söyledi;
“ABD küreselleşmenin merkezindeydi, şimdi merkez kendini geri çekiyor.”
Morgan Stanley’de Asya ekonomisti olan Derrick Kam oldukça karmaşık ve faturalarının ağır olacağı yeni bir döneme geçildiğini söylüyor. ABD’nin İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra ihracatı teşvik edip ithalatı kısıtlayarak kurduğu küresel ticaret sisteminden faydalanan ülkeler için yolun sonuna gelindi.
Özetle küreselleşme hikayesi “merkezin yani ABD’nin talep ettiği yeni düzene geçilmezse” bitti. Eğer küresel devler üretimi ABD’ye taşımaz veya karşılıklı olarak vergileri sıfırlamazlarsa dünyayı büyük bir küresel ticaret savaşı bekliyor. Uzun vadede bunun sıcak çatışmaya dönmemesi için de sebep yok.
Kripto Paralarda Ne Olacak?
Çin şimdi %54’lük toplam ek vergiyle karşı karşıya. Bazı kalemlerde son vergiyle birlikte oran 65-70’e tırmanıyor. Ve yazı hazırlandığı sırada Fitch Çin’in uzun vadeli yabancı para cinsinden ihraççı temerrüt notunu ‘a+’dan ‘a’ya düşürdü.
“Çin’in genel hükümet açığının 2024 yılındaki %6,5 seviyesinden 2025 yılında GSYH’nin %8,4’üne yükseleceğini tahmin ediyoruz. Not indirimi, Çin‘in kamu maliyesinin zayıflamaya devam edeceği ve kamu borcunun hızla artacağı yönündeki beklentilerimizi yansıtıyor. Çin GSYH’sinin 2024 yılında %5,0 iken 2025 yılında %4,4 oranında artacağını tahmin ediyoruz.” – Fitch
Çin ise yine yazı hazırlandığı sırada yaptığı açıklamalarla bu not kararının yanlı olduğunu söyledi. Ve ılımlı derecede gevşek para politikasına devam edileceğini açıkladı.
Şimdi ne olacak sorusuna dönelim. Eğer Çin, AB ve diğerleri tarifelerin etkisini sınırlamak için gevşemeye hız verirse likidite artar ve kripto paralar yükselir. Fakat bugün AMB tutanakları bize faizlerin sıkı seviyede olmayabileceğinden bahsetti. Ancak Çin yazı hazırlandığı sırada yukarıda belirttiğimiz üzere gevşemeye devam ediyor.
Karşılıklı misillemelerin hiçbir işe yaramayacağı aşikar. O halde AB, Çin ve diğer ortakların üretimi ABD’ye kaydırma veya vergileri sıfırlama seçeneğini ele alması gerekiyor. İkisi de birbirinden zor ve ekonomiler için oldukça karmaşık. Dünkü açıklamalarla birlikte ikinci dünya savaşından bugüne küresel ekonomi için ilk defa büyük bir kırılma yaşadık. Birkaç gün veya hafta içinde tarifelere ülkelerin tepkileri netleştiğinde nereye gittiğimizi daha net göreceğiz. Kripto paralar için şimdilik belirsizlik ortadan kalksa da küresel ölçekte riskten kaçış eğilimi belirgin olduğundan yatay veya negatif hareket potansiyelinin sürdüğü günler devam ediyor diyebiliriz.
