Kripto para endüstrisinin genç ve parlak beyni Vitalik bugün oldukça uzun bir makale kaleme aldı. Kripto topluluğuna kendisini heyecanlandıran şeyleri anlattı. Engin tecrübesi, mevcut konumu ve kripto topluluğu üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulduğunda Vitalik Buterin’in fikirleri son derece önemli. Peki Ethereum kurucusu neler söyledi?
Vitalik Buterin
On, beş, hatta iki yıl önce Ethereum ve blockchain için yapabileceklerinin çok soyut olduğunu söyleyen Buterin makalesine böyle başlıyor ve şunları söylüyor;
“Bu C++ gibi genel amaçlı bir teknoloji derdim; elbette merkeziyetsizlik, açıklık ve sansüre direnç gibi spesifik özellikleri var, ancak bunun ötesinde hangi spesifik uygulamaların en anlamlı olacağını söylemek için henüz çok erken. Günümüz dünyası artık o dünya değil. Bugün, tamamen keşfedilmemiş çok az fikir olduğu için yeterince zaman geçti: eğer bir şey başarılı olursa, muhtemelen bloglarda, forumlarda ve konferanslarda birçok kez tartışılmış bir şeyin bir versiyonu olacaktır. Ayrıca alanın temel sınırlarını belirlemeye de yaklaştık. Pek çok DAO’nun, sıkıntılara ve ücretlere rağmen onlara katılmaya istekli hevesli bir kitle ile adil bir şansı oldu ve birçoğu düşük performans gösterdi.”
Hayal kırıklıkları da var elbette. Örneğin endüstriyel tedarik zincirinin blockchain teknolojisine henüz adapte olamayışı.
“Blockhain üzerinde merkezi olmayan Amazon henüz gerçekleşmedi. Ancak bu aynı zamanda insanların gerçek ihtiyaçlarını karşılayan birkaç temel uygulamanın gerçek ve artan bir şekilde benimsendiğini gördüğümüz bir dünya – ve odaklanmamız gereken uygulamalar da bunlar. Bu nedenle bakış açım değişti: Ethereum ile ilgili heyecanım artık keşfedilmemiş bilinmeyenlerin potansiyeline değil, daha ziyade kendilerini zaten kanıtlamış ve giderek güçlenen birkaç özel uygulama kategorisine dayanıyor. Bu uygulamalar nelerdir ve ben hangi uygulamalar konusunda artık iyimser değilim?”
Kriptoda Heyecanlandıran Şeyler
Birkaç ana başlık var ilk sırada ise “Para” geliyor. Arjantin’i ilk ziyaretinde Ethereum (ETH) kullanarak kahvesinin ödemesini yaptığını anlatan Buterin, “para” olarak kriptonun artık önemli bir benimsenme noktasına ulaştığını düşünüyor.
“Finansal işlemlerin kolaylıkla yapılabildiği ve %8 enflasyonun aşırı kabul edildiği ABD gibi zengin ülkelerin aksine, Arjantin’de ve dünyanın diğer pek çok ülkesinde küresel finansal sistemlerle bağlantılar daha sınırlı ve aşırı enflasyon her gün yaşanan bir gerçek. Kripto para genellikle bir can simidi olarak devreye giriyor.”
İkinci sırada DeFi geliyor. Buterin’e göre bu alan canavara dönüştü. Ancak daha fazlası var.
“Bana göre merkezi olmayan finans, onurlu ama sınırlı bir şekilde başlayan, sürdürülebilir olmayan getiri biçimlerine dayanan aşırı sermayeli bir canavara dönüşen ve şu anda istikrarlı bir ortama yerleşmenin, güvenliği artırmanın ve özellikle değerli olan birkaç uygulamaya yeniden odaklanmanın ilk aşamalarında olan bir kategoridir. Merkezi olmayan stablecoinler en önemli defi ürünüdür ve muhtemelen sonsuza dek öyle kalacaktır, ancak önemli bir nişe sahip olan birkaç tane daha vardır.
Üçüncü sırada blockchain tabanlı kimlik ekosistemi geliyor. Bu da Buterin’i fazlasıyla heyecanlandırıyor.
“ENS, SIWE, PoH, POAP’lar, SBT’ler kimlik pek çok anlama gelebilen karmaşık bir kavramdır. ENS, kullanıcıların kullanıcı adlarına sahip olmalarını sağlar: Benim vitalik.eth kullanıcı adım var. Proof of Humanity ve diğer kişilik kanıtı sistemleri, kullanıcıların benzersiz insanlar olduklarını kanıtlamalarına olanak tanır, bu da hava atma ve yönetişim dahil olmak üzere birçok uygulamada yararlıdır. POAP (“proof of attendance protocol”, cesur bir karşıt görüşlü ya da koyun olmanıza bağlı olarak “pope” ya da “poe-app” olarak telaffuz edilir), onayları temsil eden tokenleri yayınlamak için genel amaçlı bir protokoldür: bir eğitim kursunu tamamladınız mı? Bir etkinliğe katıldınız mı? Belirli bir kişiyle tanıştınız mı? POAP’lar hem bir kişilik kanıtı protokolünün bileşeni olarak hem de bir kişinin belirli bir topluluğun üyesi olup olmadığını belirlemenin bir yolu olarak kullanılabilir (yönetişim ya da airdroplar için değerli). ENS adımı içeren ve benimle tanıştığınızı doğrulayan bir POAP almanızı sağlayan bir NFC kartı. İnsanların POAP’ımı almak için beni gerçekten rahatsız etmeleri için daha fazla teşvik yaratmak istediğimden emin değilim, ancak bu diğer insanlar için eğlenceli ve yararlı görünüyor.”
Dördüncü sırada DAO’lar var. DAO’lar da bir açıdan hayal kırıklığı ancak neden daha iyi olmasın?
“”DAO”, insanların daha demokratik, esnek ve verimli yönetişim biçimleri oluşturmak için kripto alanına koydukları umut ve hayallerin çoğunu yakalayan güçlü bir terimdir. Aynı zamanda anlamı yıllar içinde çok fazla evrim geçirmiş olan inanılmaz derecede geniş bir terimdir. Genel olarak DAO, bir varlık ya da süreç üzerinde sahiplik ya da kontrol yapısını temsil eden akıllı bir sözleşmedir. Ancak bu yapı, düşük seviyeli multisig’den Optimism Collective için önerilenler gibi son derece sofistike çok odalı yönetişim mekanizmalarına kadar her şey olabilir. Bu yapıların birçoğu işe yarar, birçoğu ise yaramaz ya da en azından ulaşmaya çalıştıkları hedeflerle çok uyumsuzdur.”
Cevaplanması gereken iki soru var:
“Ne tür yönetişim yapıları mantıklıdır ve hangi kullanım durumları için uygundur?
Bu yapıları bir DAO olarak mı yoksa normal şirketleşme ve yasal sözleşmeler yoluyla mı uygulamak mantıklıdır?
“Merkeziyetsiz” kelimesinin bazen her ikisini de ifade etmek için kullanılması özel bir inceliktir: bir yönetişim yapısı, kararları geniş bir katılımcı grubundan alınan kararlara bağlıysa merkeziyetsizdir ve bir yönetişim yapısının uygulanması, blok zinciri gibi merkeziyetsiz bir yapı üzerine inşa edilmişse ve herhangi bir ulus-devlet hukuk sistemine bağımlı değilse merkeziyetsizdir.”
Beşinci ve son sırada Hibrit uygulamalar geliyor.
“Tamamen zincir üzerinde olmayan, ancak güven modellerini geliştirmek için hem blok zincirlerinden hem de diğer sistemlerden yararlanan birçok uygulama vardır. Oylama mükemmel bir örnektir. Sansüre karşı yüksek direnç, denetlenebilirlik ve gizlilik güvenceleri gereklidir ve MACI gibi sistemler tüm bu garantileri elde etmek için blok zincirlerini, ZK-SNARK’ları ve ölçeklenebilirlik ve zorlamaya karşı direnç için sınırlı bir merkezi (veya M-of-N) katmanı etkili bir şekilde birleştirir. Oylar blok zincirinde yayınlanır, böylece kullanıcılar oylarının dahil edilmesini sağlamak için oylama sisteminden bağımsız bir yola sahip olurlar. Ancak oylar şifrelenerek gizlilik korunur ve nihai sonucun oyların doğru hesaplanması olduğundan emin olmak için ZK-SNARK tabanlı bir çözüm kullanılır. Mevcut ulusal seçimlerde oy kullanmak halihazırda yüksek güvenceli bir süreçtir ve ülkelerin ve vatandaşların blok zinciri veya başka bir şekilde oy kullanmanın herhangi bir elektronik yolunun güvenlik güvenceleri konusunda rahat olmaları uzun zaman alacaktır. Ancak bunun gibi bir teknoloji çok yakında iki başka yerde daha değerli olabilir. Günümüzde zaten elektronik olarak gerçekleşen oylama süreçlerinin güvencesini arttırmak (örneğin sosyal medya oylamaları, anketler, dilekçeler)
Vatandaşların veya grup üyelerinin hızlı geri bildirimde bulunmasına olanak tanıyan yeni oylama biçimleri oluşturmak ve en başından itibaren bunlara yüksek güvence katmak
Oylamanın ötesinde, bir tür hibrit zincir dışı validyum mimarisi tarafından iyi hizmet verilebilecek potansiyel “denetlenebilir merkezi hizmetler” alanının tamamı vardır.”
Peki Oraya Nasıl Ulaşacağız?
Vitalik Buterin mevcut durumun iyi bir gelecek müjdeleyebileceğine inanıyor. Mevcut ürünlerin mükemmelleştirilmesinin yeni konsept, ürünler geliştirmekten daha önemli olduğunu söylüyor. Ona göre zaten birçok harika fikir hayata geçirildi şimdi sırada bunların gerçekten harika hale getirilmesi var.
“Bu uygulamaların birçoğu bugün inşa ediliyor, ancak bu uygulamaların birçoğu günümüz teknolojisinin sınırlamaları nedeniyle yalnızca sınırlı kullanım görüyor. Blok zincirleri ölçeklenebilir değildir, yakın zamana kadar işlemlerin güvenilir bir şekilde zincire dahil edilmesi oldukça uzun zaman alıyordu ve günümüz cüzdanları kullanıcılara düşük kolaylık ve düşük güvenlik arasında rahatsız edici bir seçim yapma imkanı vermektedir. Uzun vadede, bu uygulamaların birçoğunun gizlilik sorunlarının üstesinden gelmesi gerekecektir. Bunların hepsi çözülebilecek sorunlardır ve bunları çözmek için güçlü bir istek vardır. FTX‘in çöküşü pek çok kişiye fon tutma konusunda gerçekten merkezi olmayan çözümlerin önemini göstermiştir ve ERC-4337 ve hesap soyutlama cüzdanlarının yükselişi bize bu tür alternatifler yaratma fırsatı vermektedir. Toplama teknolojisi ölçeklenebilirliği çözmek için hızla ilerliyor ve işlemler halihazırda üç yıl öncesine kıyasla çok daha hızlı bir şekilde zincire dahil ediliyor. Ancak önemli olan bir diğer husus da uygulama ekosisteminin kendisi hakkında bilinçli olmaktır. Daha istikrarlı ve sıkıcı uygulamaların birçoğu, daha az heyecan ve daha az kısa vadeli kar elde edileceği için inşa edilmiyor: LUNA piyasa değeri 30 milyar doların üzerine çıkarken, sağlamlık ve basitlik için çabalayan stablecoinler genellikle yıllarca büyük ölçüde göz ardı ediliyor. Finansal olmayan uygulamaların genellikle 30 milyar dolar kazanma umudu yoktur çünkü bir tokenları yoktur. Ancak uzun vadede ekosistem için en değerli olacak ve hem kullanıcılarına hem de onları inşa eden ve destekleyenlere en kalıcı değeri getirecek olan bu uygulamalardır.”
