Mevcut durumda dünyada enflasyonun giderek yükselmesi, FED’in para yakımına başlayacak olması ve olası faiz arttırımları aslında Bitcoin’deki düşüşün en temel nedenleri. Bunların üstüne gelen Rusya-Ukrayna arasındaki devam eden savaş, dünyadaki gerilim ve kripto para sektöründe Luna ile başlayan ve görünen o ki Celsius Network ile devam etmesi muhtemel iflaslar..
Tüm bunlar sadece kripto paraları değil tüm finans sistemini alaşağı ediyor. Bitcoin ile beraber tüm diğer kripto paralar, altın, gümüş gibi değerli metaller, NASDAQ gibi teknoloji şirketlerinin bulunduğu borsalar ve diğer bazı şirket hisseleri, hemen hemen hepsi aynı trend yapısına giriyor uzun zamandır. Tamamı trend olarak beraber düşüp beraber çıkıyor. Peki kripto paralar 5-10 yıl öncesine kadar nasıldı ve bu duruma nasıl geldik? Bu sorunun cevabına ulaşmak için önce Bitcoin’in geçmişine bakmak ve irdelemek gerekiyor.
Temel olarak (küçük yuvarlamalarla) Bitcoin’in geçirdiği dönemleri 5’e ayırıyorum, bunları şöyle sıralayabiliriz:
1-2009-2012 döneminde erken benimseyenlerle birlikte çok dar bir kitle kripto paraları biliyor ve kullanıyor. Bitcoin fiyatı en çok iki haneli rakamlarda seyrediyor.
2- 2013-2017 döneminde BTC ilk defa 1000 doların üstüne çıkıyor ve 2017 sonunda $20.000’e tırmanış.
3-2018-2020 dönemi; 2019 başlarında pandemiyle birlikte $3000’li seviyelere kadar düşüş yaşansa da, 2020 sonlarına doğru BTC tekrar toparlanıyor ve $20bin seviyesine geliniyor.
4-2021 dönemi; 2021 yılı başlarındaki tırmanış Kasım ayına kadar devam ediyor ve BTC $69.000’e dokunuyor.
5- 2022 döneminde ise tamamen düşüş trendi işin içine girmiş durumda. 2022 başlarındaki $50.000’li seviyelerinden bugün 20.000’li seviyelere iniş yaşanıyor.
Dönemlere kısaca değindikten sonra hangi dönemde hangi aktörler öne çıkıp piyasaya yön vermiş ona bakmak gerekiyor. Sonrasında sonuca doğru ilerleyeceğiz.
Kripto paraların 2011 ve 2012’li yıllarına bakıldığında, şu anla kıyasla çok küçük topluluklar tarafından alım-satımı ve madenciliği yapılan bir varlık karşımıza çıkıyor. Öyle ki dünyada bir avuç denilebilecek insan Bitcoin’in farkında o sıralar. Tabi haliyle fiyat arz talep dengesiyle şu anda komik diyebileceğimiz seviyelerde seyrediyor. 1 dolara 1000 BTC’nin alındığı günlerden bahsediyoruz. Bu topluluk içerisinde kısa yoldan para kazanmak isteyenler yok. O anki topluluk Bitcoin’in finans sitemini değiştireceğine inanıyor ve sistemin felsefik, teknolojik ve sosyolojik yönleriyle de ilgileniyor. Bu durumu Bitcoin ve kripto para forumlarında açılan konulardan ve yazılan yorumlardan rahatlıkla anlayabiliyoruz.
Bitcoin’in gün yüzüne çıktığı, yavaş yavaş hareketlenmenin yaşanmaya başladığı belki de ilk yıl 2013 yılı. 1 BTC’nin $1000 üzerine çıktığı, Bitcoin tarihinde önemli yıllardan biridir 2013 yılı. 2013- 2017 döneminde sistemi duyan ve ilgi gösteren kişilerin sisteme dahil olmasıyla önce 2013’te 1000 dolarlık seviye geçiliyor sonrasında gelgitlere rağmen BTC 2017 sonunda 20.000 dolara göz kırpan bir varlığa dönüşüyor. Şimdiye kıyasla o dönemde görece dar bir topluluk kripto paraları benimsiyor. Artık sistemde sadece Bitcoin’in finans sitemini değiştireceğine inanlar yok, bir kaç yıl boyunca devam eden yükselişlerin sonucunda, ilgi odağı olan kripto paralara sermayesini arttırmak isteyen ve kripto paraları yatırım aracı olarak gören kitleler işin içine giriyor. Paradan para kazanmak isteyen bu kitleler sadece kripto paralarla da ilgilenmiyor haliyle. Geleneksel finansın sunduğu emtialar ve hisse senetleri gibi varlıklara da yatırım yapan aynı kitleler yavaş yavaş kripto paralar da ilgi duymaya başlıyor. Tabi olay sadece Bitcoin değil, binlerce farklı kripto para gündemde, paranın globalden kriptolara oluk oluk aktığı 2017 yılı, ICO’ların yılı olarak bilinir. Milyarlarca dolar çöp projelere yatırılmıştı ve sonucunda bu projelerin neredeyse tamamı batmıştı.
Sonraki dönem olan 2018-2020 döneminde 1 Bitcoin, $20.000 altında değerlendi. Bu dönem fiyat olarak Bitcoin’de büyük çıkış yaşanmamasına rağmen bir genişlemeye zemin hazırlaması bakımından önemliydi. Neredeyse bütün dönem tüm dünyayı etkileyen pandemiyle geçildi, tüm dünyada işler tamamen dijitale aktarıldı ve neredeyse tüm piyasalar pandeminin başlamasıyla birlikte çöktü. Bu düşüşler aslında yeni katılmak isteyen yatırımcılar ve meraklılar için fırsat oldu. Artık BTC fiyatının 3000 dolar seviyelerine kadar düşmesiyle fırsat bekleyen çoğu kişi sisteme dahil oldu, genişleme devam etti. Kripto para sisteminde bu dönem itibariyle sadece para kazanmaya odaklanmış çok büyük bir kitle var artık.
2021 yılı ise tam anlamıyla büyük şirketlerin ve devasa fonların yılı oldu. 1 Ocak 2021 tarihi itibariyle başlayan tırmanışta yıl sonuna gelindiğinde $69.000 seviyesine varan yükseliş Bitcoin ve kripto para tarihine geçti. Tesla gibi devasa şirketler Bitcoin aldığını açıkladı, milyarlarca dolarlık yatırım fonları sürekli olarak belirli periyotlarda portföylerine Bitcoin ve kripto para kattığı hakkındaki açıklamalar o kadar fazlaydı ki, bir süre sonra bu haberler artık önemsiz hale geldi. Böyle bir ortamda sürekli alış baskısıyla BTC 69.000 dolara yükselirken, kripto para sistemi tamamen dev yatırım fonlarına, büyük şirketlere ve Wall Street kurtlarının eline geçti. Başka bir ifadeyle bu büyük gücü elinde bulunduranların Bitcoin’i herhangi bir hisse senedi olarak gördüğünü söylemek sanırım yanlış olmayacaktır. Bitcoin fiyatı yükselirken tüm kripto paralar küresel sisteme teslim oldu, bir nevi bedel ödendi.
2022 itibariyle ise şimdi bu bedeli ödemeye devam ediyoruz. Yılın başındaki 50.000’li seviyeler bugün yerini $20.000’li seviyelere bırakmış durumda. Yazının başında küresel bir daralmadan bahsetmiştik, içinde bulunduğumuz 2022 yılında tam olarak bunu yaşamaktayız. Bitcoin’in ilk yıllarından en azından 2016-2017 yıllarına kadar, kripto paralar küresel sistemden bağımsız derdik, makro ölçekteki kripto dışındaki gelişmeler Bitcoin’i etkilemez derdik, fakat şu an tamamen makro ölçekteki olaylarla kripto paraları takip etmek zorunda kalıyoruz. Çünkü sistemin büyük çoğunluğunu artık kripto paralara gerçekten inanlar değil, diğerleri, yani onlar yönetiyor. Bu nedenle Bitcoin dolayısıyla tüm kripto para sistemi için artık başta bahsettiğim enflasyon, FED, savaş vs gibi dünya dinamiğine bakmak zorundayız.
Bitcoin büyük kitlelere ulaştı mı? Evet. Fiyat astronomik yükseldi mi? Cevap buna da Evet. Fakat bunların karşılığında da büyük bir bedel ödendi, kripto paralar bu güçlerin elinde bugün bir oyuncağa dönüştü..
Şimdi biraz da kripto para dünyası içinde olanlara bakalım.. Aslında son dönemlerde yaşadığımız Luna iflası bir gerçeği ortaya çıkardı, yüksek faizle kullanıcı çekme oyununun bir süre sonra ponziye benzer bir yapıya dönüşmesi. Luna’daki de benzer bir oyundu, bu konunun teknik detaylarına hiç girmeyeceğim zaten çokça konuşuldu, yazıldı. İtibari para birimine (USD) dayalı bir stabil coin dönüştürme fikri ancak karşılığında aynı oranda/miktarda itibari para tutuluyorsa iyi bir fikir ve çok da kullanışlı. Hem karşılığında itibari para olmayan, hem de yüksek faize dayalı sistem tam bir sahtekarlık ürünü, süslü sözlerle bunu gizlemeye çalışmak da dolandırıcılık. Açık söyleyim Terra sisteminde 1 tane bile UST almadım, ilk duyduğumdan beri uzak kaldım. Biraz mantık çalıştırınca sistemin belirli bir sürede iflas edeceğini ya da en azından sıkıntılı olduğunu öngörmek çok maharet gerektiren bir iş değil. Bunun gibi 2017 yılından bu yana çok sayıda proje çıktı fakat buradaki asıl sorun, büyük kitleleri bu sisteme inandırarak devasa paraları kendisine çekmesinden kaynaklanıyor. Miktar büyük boyutlara ulaşınca tüm sistemi de alaşağı etme potansiyeli ortaya çıkıyor. Nitekim de öyle oldu, makro ölçekte olanlar yetmezmiş gibi kripto para dünyası içerisinde de patlaklar ortaya çıkıyor ve işin kötüsü piyasada çok sayıda buna benzer proje var, sanırım daha fazla iflas bizi bekliyor olacak.
Peki bu döngüden nasıl çıkılacak, Bitcoin küresel finansın oyuncağı olduysa artık Bitcoin ve diğer kripto paralara nasıl güvenebiliriz? Bu soruyu ne yazık ki cevaplamak kolay değil, bugün gelecek hakkında ne söylersek söyleyelim doğruya ulaşmak zor. Çünkü çok bilinmeyenli bir denklem bu ve bu denklemde 2 +2 bazen 4 etmiyor. Ama emin olduğum bir şey var, Bitcoin nezdinde diğer sağlam kripto paralar (Ethereum gibi) uzun vade beklendiğinde yukarıdaki dönemlerden de görülebileceği üzere büyük potansiyellere sahip, ama buradaki en önemli konu, uzun vadeli düşünmek, belki de alıp unutmak, ancak bu şekilde günümüz koşullarında sağlam kalınabileceğini düşünüyorum. Ben Bitcoin ile tanıştığım 2013 yılı ortalarındaki ilk günler gibi Bitcoin’e hala aşığım ve inişler-çıkışlar olsa da dünya geleceğini kripto paraların şekillendireceğini düşünüyorum. Benim için 1 Bitcoin hala 1 Bitcoin olmaya devam ediyor, düşen veya kaybedilen bir şey yok..
